Dr. Paas (74) was van 1997 tot 2007 in dienst van de Gereformeerde Zendingsbond (GZB) in de Nederlandse Hervormde Kerk en de Protestantse Kerk als docent aan Zomba Theological College in Malawi. Hij doceerde aan deze predikantenopleiding onder meer kerkgeschiedenis en islam.

In het Malawische Lilongwe vond in september de officiële presentatie plaats van de zogeheten Oxford Chichewa Dictionary (Oxford University Press), met allerlei belangrijke nationale vertegenwoordigers vanuit de kerk en de politiek. De publicatie van het woordenboek is een belangrijke mijlpaal in het project dat dr. Paas in 1997 startte, toen hij bij het studeren van die taal erachter kwam dat er nog geen woordenboek voorhanden was.

„In de loop van de jaren zijn verschillende edities en deeledities gepubliceerd, waarvan deze de bekroning is. Eerdere projecten in de geschiedenis van de beschrijving van het Chichewa sinds de negentiende eeuw eindigden met het overlijden van de initiatief­nemers en zijn daarom mislukt.”

Geen giften

Een andere bijzonderheid is volgens dr. Paas dat er voor het eerst geen giften hoefden te worden bijeen­gebracht om het drukken en publiceren te bekostigen. „De uitgever heeft de uitgeefrechten overgenomen, alsmede de bijbehorende financiële verantwoordelijkheid. Voor mij is dat een grote opluchting. De eventuele inkomsten uit royalty’s ga ik via de Stichting Hart voor Malawi besteden voor een ander literatuurproject in Afrika.”

Ruim gebied

Het Chichewa wordt door ruim 20 miljoen mensen gesproken: 16 miljoen in Malawi en ruim 4 miljoen in delen van Zambia, Mozambique, Zimbabwe en Zuid-Afrika. Ook veel immigranten in Amerika en Europa spreken deze taal. „Het woordenboek heeft daarom een veel groter verspreidingsgebied dan alleen Malawi”, aldus dr. Paas.

De uitgave is van belang voor kerk, onderwijs en samenleving, stelt dr. Paas. „Het is belangrijk dat zendelingen vanuit het Engels de Chichewa-woorden kunnen opzoeken. Maar ook omgekeerd: theologische studenten moeten vaak Engelstalige teksten lezen en missen daarvoor soms de kennis. In Malawi moet iedereen vanaf de vijfde klas bij alle vakken toegesproken worden in het Engels. Maar de praktijk is anders. Je begrijpt de verwarring als kinderen deze taal voor die tijd nog nooit hebben leren kennen.”

Hoe staat het met de kennis van 
het Chichewa bij buitenlandse zendelingen?

„Er is gelukkig veel verbeterd. De GZB zendt bijvoorbeeld geen mensen uit die geen Chichewa kennen, en ook andere organisaties zorgen ervoor dat hun mensen eerst een cursus Chichewa krijgen. Ze gooien hun werkers niet meer in het diepe.

Maar dan nog is het zaak om het spreken in deze taal vol te houden. Als je het gemakkelijk neemt en terugvalt op het Engels, bereik je alleen hen die Engels verstaan, en dat zijn er vaak niet veel. Dat merk je overal, maar vooral in de dorpen. Dan moet je een tolk meenemen, maar dan heb je geen direct contact met de mensen.”

Is het Chichewa moeilijk?

„Wat is moeilijk? Je kunt het leren van een taal vergelijken met het bouwen van een huis. Je moet eerst zorgen voor het fundament, dan volgen de muren en ten slotte het dak. En alles klaar is, moet je het geheel onderhouden. Daar gaan tijd en ijver in zitten. Je moet investeren in de taal. Dat kost je zeker een paar jaar. Kijk maar naar de moeite die asielzoekers in Nederland moeten doen om de taal onder de knie te krijgen. Elke taal, dus ook een Bantoe-taal zoals het Chichewa, heeft zijn ingewikkeldheidsstructuren. Maar de inspanning loont, temeer omdat je ter wille van het Evangelie van onze Heere Jezus Christus respectvol met mensen wilt omgaan in hun moedertaal.”

„Leren van Afrikaanse taal intensief proces”

Willemien van de Ridder, die in februari volgend jaar gaat werken in Malawi namens de stichting Stéphanos, is enthousiast over het nieuwe woorden­boek. Zij volgt momenteel wekelijks Chichewa-les bij Tirza Schipper, van het Lowani Afrika Talencentrum in Leiden. Deze lessen lopen door tot eind december. Daarna is er vervolgonderwijs in Malawi. „Mij werd geadviseerd een vrouwelijke leerkracht te nemen, omdat die een verfijnder taalgebruik kent dan een man. De grammatica is best lastig. Er zijn veel vervoegingen. Maar het is een heel interessante taal. Het leren ervan is wel intensief. Een deel van mijn werk in Malawi bestaat uit het geven van zondagsschoolles in de dorpen. Dan is het handig dat ik de taal spreek. Eerst zal ik via een tolk spreken, en later uiteraard in het Chichewa. Beheers ik de taal eenmaal goed, dan zou ik mogelijk vertaalprojecten op kunnen zetten. Maar dat is nog toekomstmuziek. Eerst maar eens zien dat ik de taal goed onder de knie krijg.”