De predikant van de gereformeerde gemeente te Werkendam sprak tijdens de jaarlijkse Reformatieherdenking van vier Werkendamse reformatorische kerken. De bijeenkomst in de hervormde Dorpskerk was georganiseerd door het plaatselijke comité van de Spaanse Evangelische Zending.

De opening werd verricht door ds. D. Bos, de plaatselijke christelijke gereformeerde predikant, die een gedeelte uit 1 Korinthe 1 las. De sluiting verzorgde ds. L. Treur van de hersteld hervormde gemeente.

Ds. Karens hield een referaat over ”Wat heeft een calvinist met Luther?”. Dat bleek heel wat te zijn, ondanks dat Luther niet voorkomt op het Reformatiemonument in Genève.

De bekering van Luther en Cal-
vijn vertoont veel parallellen. Ds. Karens begon met een schets van de bekering van Luther, vanaf het
moment op 2 juli 1505 in Stotternheim, toen de bliksem vlak bij hem insloeg en hij bad: „Heilige Anna, ik zal monnik worden.” Zijn weg leidde naar het klooster en uiteindelijk naar het moment dat God de zon der gerechtigheid in zijn hart deed opgaan. Dat was hem als een poort naar het paradijs. „Het licht van de rechtvaardiging van de goddeloze ging op.”

De bekering van Calvijn, die veel jonger was dan Luther, viel in het jaar 1533. „God boog mijn zin, die voor mijn leeftijd te zeer gehard was geworden, door een plotselinge bekering en bracht mij tot gewilligheid”, schreef de Geneefse reformator erover. „God was de eerste”, zei ds. Karens. „Calvijn boog voor het gezag van de levende God.”

Pionier

De predikant prees beide hervormers als ”mannen Gods” en vroeg zich af wat Calvijn als hervormer zonder Luther geweest zou zijn. „Luther was de pionier die het vuur van de hervorming ontstoken heeft. Calvijn zorgde voor een verdere verdieping.”

Ds. Karens ontkende de verschillen tussen de hervormers niet. Hij noemde de manier van omgaan met de Schrift, de verschillende zienswijzen wat betreft de kerk, het avondmaal, de ambten en de Joden. Hij concludeerde echter: „De overeenstemming overheerst verre. Ze dragen hetzelfde geestelijke klimaat met zich mee. Er is geen gereformeerde traditie denkbaar zonder Luther.”

Als punten van overeenstemming noemde de predikant niet alleen dat ze beiden de kerk gereformeerd hebben, maar ook dat ze beiden oprechte wedergeboren christenen waren, die hun leven opofferden als een dankoffer aan God. Verder benadrukten beiden de kennis van zonde en ellende bij het komen tot Christus, niet als een voorwaarde maar als een weg waarlangs. Ze hebben allebei goud nagelaten in hun geschriften.

Brief

Het is jammer dat de twee kerkhervormers elkaar niet hebben ontmoet, vindt ds. Karens. Hij memoreerde dat Calvijn in 1545 een persoonlijke brief aan Luther stuurde, via Melanchthon, Luthers vriend. Melanchthon heeft de brief echter niet aan Luther laten lezen. „Het is betreurenswaardig dat hij dat nagelaten heeft. Calvijn zocht voortdurend naar eenheid.”

Het is niet het belangrijkste genoemd te worden naar een kerkhervormer, zei ds. Karens met een verwijzing naar het eerste hoofdstuk van de eerste Korin­thebrief. Daar schrijft de apostel Paulus dat het nodig is om van Christus te zijn. „Het moet voor calvinisten en lutheranen beiden om Christus gaan.”

De kenschetsende typeringen van Luther (”Hoe krijg ik een genadig God?”) en van Calvijn (”Hoe komt God aan Zijn eer?”) moeten niet tegen elkaar uitgespeeld worden, meent ds. Karens. „Het zijn beide belangrijke levensvragen. Als de Heilige Geest in het hart werkt, is er zowel de vraag om een genadig God als het gebed dat God aan Zijn eer mag komen.”