Boos zijn ze zeker, hoewel ze dat niet meteen laten merken. Het draait om de manier waarop de autoriteiten dit plan hebben uitgevoerd. De familie Chifflet krijgt over enkele dagen nieuwe buren. Uit Afrika. Dat die mensen voor honger en oorlog gevlucht zijn en dus ergens heen moeten, dat ze niet bij de haven van Calais kunnen blijven – dat begrijpen ze allemaal. Tenslotte hebben veel mensen ook Belgische vluchtelingen opgevangen in 1940.

Nu de anonieme alcoholisten hun begeleidingscentrum in Allex, een dorp ten zuiden van Lyon, moeten opgeven en plaats moeten maken voor een paar Afrikaanse gezinnen, overheerst onbegrip. „Niemand heeft ons ooit iets gevraagd. Op een dag kreeg de burgemeester een brief waarin stond dat er vijftig migranten in het kasteel gehuisvest gingen worden. Protesteren had geen zin.”

Calais staat aan de vooravond van een nieuw hoofdstuk als het gaat om de duizenden migranten die er de afgelopen maanden hun toevlucht hebben gezocht. Over een paar dagen beginnen de Franse autoriteiten aan een omvangrijke verhuisoperatie. Niemand mag achterblijven, meer dan 4000 ritten richting de verschillende opvang­centra zijn gepland in de eerste helft van volgende week. De afgelopen weken is naarstig gezocht naar extra plaatsen in voor­malige politiekazernes, vakantie­verblijven en in enkele leegstaande kastelen.

Aanharken

President Hollande wil laten zien dat de onhoud­bare humanitaire situatie ter plaatse hem ernst is. Met zijn plannen om in totaal 7000 migranten naar de provincie te verhuizen, wil hij een structurele oplossing in gang zetten. Het is niet de bedoeling om enkele maanden voor de presidents­verkiezingen de Franse kust gewoon even wat aan te harken.

Of die plannen uiteindelijk in de categorie cosmetische operaties vallen, zal over enkele maanden moeten blijken. De sluiting van het opvangcentrum in Sangatte in 2002 ligt wat dat betreft nog redelijk vers in het geheugen. Uiteindelijk veranderde er niet veel. Migranten kozen er niet opeens voor om de oversteek te wagen via een andere haven. Calais bleef ook in de jaren daarna voor vele duizenden migranten de ideale springplank naar de ”white cliffs of Dover”.

Tijdelijke rust dus voor de inwoners van Calais. Maar ook voor de migranten, die in hun eveneens tijdelijke onderkomen wellicht aan het denken worden gezet over het realiteitsgehalte van hun Britse droom. In de meer dan 160 centra voor opvang en oriëntatie (in het Frans afgekort als CAO), verdeeld over 80 departementen, staan sociaal werkers klaar om samen met migranten een asielprocedure in gang te zetten. Die eerste opvang is bedoeld als tijdelijke huisvesting, maar in de praktijk blijven de migranten er veel langer omdat er nog altijd een groot gebrek is aan plaatsen in de verschillende asielzoekerscentra. Van de 6000 vluchtelingen die sinds vorig jaar vanuit Calais in een CAO terechtkwamen, is inmiddels de helft doorgestuurd naar een asielzoekerscentrum.

Brand

De bevolking van Forges-les-Bains in het departement Esonne, ten zuiden van Parijs, dacht heel anders over de aankomende verhuisplannen. Het door de overheid aangewezen opvangcentrum werd in de nacht van 5 op 6 september in brand gestoken.

Het was het begin van een rumoerige maand. De ene na de andere gemeente haalde de voorpagina’s met boze reacties op het door president Hollandes opgelegde verdeelplan. Demonstraties in Allex en in Pierrefeu-du-Var volgden. In Béziers liet het Front National burgemeester Robert Ménard vorige week nog opruiende affiches ophangen om te protesteren tegen de komst van de migranten. In twee andere plaatsen werden toekomstige opvangcentra met vuurwapens beschoten.

Ten zuiden van Lyon, in het departement Drôme, ligt het dorp Allex: een wat slaperige landelijke gemeente met zo’n 2500 inwoners, een klein tegen een helling gebouwd centrum en een wijde strook van vrijstaande villawoningen eromheen. Een deel van de bewoners laat hier zijn gezicht alleen in de vakantie zien. Andere inwoners pakken de auto om te gaan werken in het verderop gelegen Valence of verdienen hun brood in de regionale fruitteelt. Er staat een fabriek die voornamelijk appelmoes produceert.

Het dorp heeft ook een kasteel. Het ligt een paar kilometer verderop en is vanaf de weg niet te zien. Via een zandweg kom je uiteindelijk bij de hoofdingang van het slecht onderhouden gebouw. Drie enigszins verveeld kijkende gendarmes moeten voorkomen dat ook hier een toekomstig opvangcentrum in vlammen op gaat. Foto’s maken is er niet bij. Er zit weinig anders op dan even bij de buren op visite te gaan.

„We zijn voor het blok geplaatst”, zegt Muriel Chifflet. „We hebben ons niet kunnen voorbereiden. Als het gaat om een enkel gezin, dan verloopt dat uitstekend. Maar hier krijgen we er straks in totaal vijftig, en het is niet duidelijk of dat alleenstaande mannen of gezinnen zijn. En we moeten ook de context niet vergeten. Er zijn verschillende aanslagen gepleegd en dus bestaat er een zekere angst bij mensen.”

Demonstratie

De plaatselijke tegenstanders van de komst van de migranten kregen steun van de rechtse partij Front National (FN), die steeds meer van zich liet horen. Op 10 september stonden voor- en tegenstanders tegenover elkaar bij een door extreemrechts georganiseerde demonstratie.

Henriette Chifflet: „Het was beangstigend. Aanhangers van het Front National aan de ene kant, en de politie met mitrailleurs aan de andere kant, met daarachter de hippies uit het dorp. Er werd over en weer geschreeuwd. De meeste lui van het FN komen niet eens van hier, hooguit een handjevol woont in het dorp. Voor afgelopen weekend was er weer een betoging georganiseerd, maar mensen hebben het wel gezien, ze zijn het zat.”

Het Front National wist dat een demonstratie in Allex wel op steun onder de inwoners kon rekenen. De partij haalde hier bij de laatste verkiezingen maar liefst 28 procent van de stemmen. Daarbij moet aangetekend worden dat nog niet eens de helft van het aantal kiesgerechtigden zijn stem uitbracht.

„De toestand had helemaal niet zo ver moeten komen”, zegt Jean-Jacques Bosc, directeur van het protestantse diaconaat in Valence. „Het is een politiek steekspel geworden. In het begin ging het over de opvang van vluchtelingen. Maar toen is iedereen zich ermee gaan bemoeien, en dus ook het Front National, dat met mensen van buiten de regio naar Allex kwam.”

Allex, het dorp dat door de komst van de migranten sterk verdeeld zou zijn. Volgens Bosc komt het beeld dat de media geschapen hebben bepaald niet overeen met de werkelijkheid. Het kasteel stond al maanden leeg. Het is eigendom van het diaconaat, dat in het departement sinds vijftien jaar de eerste opvang van vluchtelingen regelt en daar inmiddels veel ervaring mee opbouwde. Een verzoek van de overheid om enkele tientallen migranten op te nemen, lag dan ook voor de hand. In Allex worden straks voornamelijk gezinnen en slechts enkele alleenstaande mannen ondergebracht.

Bosc: „Er is gesuggereerd dat er oppositie tegen de plannen bestaat. Maar we hebben juist veel telefoontjes gekregen van mensen en verenigingen die ons lieten weten achter ons te staan en klaar te staan om ons te helpen. Er zijn natuurlijk mensen die tegen de komst van migranten zijn. Maar er zijn evengoed voorstanders. Daartussenin zit zich een groep mensen die niet weet wat ze willen. Wel zijn ze ongerust vanwege de terreur­aanslagen in ons land.

Daarbij wordt er veel geroepen. Kijk, die mensen die hier komen, blijven maar tijdelijk. Alle onjuiste informatie hierover kan mensen verontrusten. Ik denk dat de inwoners van Allex even gastvrij zijn als die van andere dorpen.”

Migratieland

Misschien dat het even tijd kost. In Pouilly-en-Auxois, niet ver van Dijon, werden begin vorig jaar de eerste migranten uit de zogeheten Jungle van Calais opgenomen. Net als in Allex reageerde een deel van de bewoners woedend op hun komst. Ook de resultaten van de laatste verkiezingen beloofden weinig goeds. Zo’n 35 procent van de stemmen werd uitgebracht op een kandidaat van het Front National.

Maar ondanks die extreemrechtse voorkeur van een deel van de inwoners bleek de sociale onrust slechts een tijdelijk karakter te hebben. De bewoners zijn er inmiddels aan gewend geraakt dat er asielzoekers uit Eritrea en Sudan in hun dorp rondlopen.

Zo ver is nog niet iedereen in Allex. Bij de familie Chifflet wachten ze af. Muriel Chifflet blijft erop hameren dat ze niet weten met wie ze te maken krijgen. „Zijn het mensen die profiteren? Laat ik eerlijk zijn: ik ben bereid om iedereen te helpen. Zelf werk ik in de sociale sector en of mensen nu zwart of wit zijn, maakt me echt niet uit. Als mensen hulp nodig hebben, vang je die op.”

Paul Chifflet valt haar bij. „Frankrijk is altijd een migratieland geweest. Neem nu Valence. Als je daar alle Armeniërs, Italianen en Polen weghaalt, wat hou je dan over?”

De eerste migranten in Allex arriveren naar verwachting komende week. De overheid heeft bestaande opvangcentra gevraagd hun capaciteit te vergroten. Volgens de regering zouden er inmiddels voldoende tijdelijke opvangplaatsen zijn. Een deel van de asielzoekers gaat naar enkele grote steden, maar de meesten zullen vertrekken naar kleine gemeenten.