Niet Rusland de les lezen zonder zelf in de spiegel te kijken
De Russische president Poetin is woensdag voor het eerst sinds lange tijd weer in Berlijn, voor een overleg over Oekraïne. Deze aankondiging verraste de westerse wereld dinsdag, omdat de laatste weken het begrip ”koude oorlog” weer klinkt.
De Koude Oorlog herinnert aan de spanning tussen de Sovjet-Unie en het Westen tussen ruwweg 1945 en 1989. In die periode was de vrees voor een atoomoorlog soms groot. Er is nog steeds alle reden om dankbaar te zijn dat die periode voorbij is.
Intussen nemen de spanningen weer toe. De Amerikaanse regering heeft het overleg met Rusland over Syrië opgeschort. De reden die daarvoor werd gegeven, was voor diplomatieke begrippen behoorlijk scherp: Rusland hield zich niet aan de afspraken. In reactie daarop kondigde president Poetin aan de vernietiging van nucleair materiaal op te schorten. Zijn minister van Buitenlandse Zaken, Lavrov, sprak van een „agressieve Russenhaat” bij de Amerikanen.
Ook militair gezien is Rusland actief. In diverse landen, zoals Syrië en Egypte, opent het militaire bases. En in Kaliningrad –een stukje Rusland tussen Polen en Litouwen– worden raketten geplaatst. „Agressief machtsvertoon”, zegt de Litouwse president.
De relatie tussen het Westen en Rusland bevindt zich sinds de Russische inval in Oekraïne begin 2014 in een crisis. Net als in een Siberische winter is het in zo’n crisis de ene week kouder dan de andere. Winter blijft het, en de dooi is ver weg.
Er is daarom geen reden om te spreken van een koude oorlog. In die tijd was er nauwelijks contact tussen de Sovjet-Unie en het Westen. Dat is nu totaal anders. De ministers van Buitenlandse Zaken, Kerry en Lavrov, ontmoeten elkaar nog steeds regelmatig. En dinsdag volgde ineens de aankondiging van Poetins bezoek aan Duitsland.
Dat wil niet zeggen dat de zaak zonder zorg is. De zaak is op zijn minst onvoorspelbaar. In zo’n situatie kan een klein (militair) ongeluk grote gevolgen hebben.
De vraag is wel of we in deze kwestie altijd moeten uitgaan van het gelijk van het Westen. Zeker, het is bekend dat Russen zich graag zien als slachtoffer van de geschiedenis.
Amerikanen zijn veel te optimistisch om zichzelf te zien als slachtoffer. President Obama kondigde bij zijn aantreden begin 2009 een „reset” van de verhoudingen met Rusland aan. Waarbij hij in zijn optimisme vergat zich af te vragen of de Russen hun frustraties wel op commando zouden kunnen vergeten. Intussen ging (en gaat) de bouw van een raketschild in Oost-Europa gewoon door, terwijl de Russen dat op hun beurt weer bedreigend vinden. Achteraf gezien was deze „reset” een bewijs van oppervlakkigheid.
Over Syrië hebben veel westerse regeringen gezegd dat het land geen toekomst heeft onder president Assad. De keerzijde van zo’n duidelijk standpunt is wel dat politici daarmee het gesprek met Moskou moeilijker maken. Want Syrië onder Assad is voor Moskou een belangrijke bondgenoot in het Midden-Oosten, zoals Israël dat is voor de VS.
Voordat westerse leiders –en commentatoren– dus spreken van een koude oorlog, is het zinvol dat ze eerst zelf even goed in de spiegel kijken.
