Belangrijk is in dit verband de bijdrage van Banner of Truth aan deze ontwikkeling. Want deze Britse uitgeverij zorgt voor de publicatie van werken die qua inhoud en qua uitvoering uitstekend zijn en ook nog voor een prima prijs worden aangeboden.

Zo verschenen er onlangs twee werken die te maken hebben met de Britse theoloog J. C. Ryle (1816-1900). De Engelse predikant Iain Murray schreef een biografie over deze man, die tot zijn 21e nooit bad of in de Bijbel las, aanvankelijk rijk was en arm werd toen zijn vader failliet ging. Hij kwam tot bekering en werd vervolgens predikant in de Anglicaanse Kerk, waar hij bekend werd om zijn overtuigende en appellerende prediking en om zijn pastorale optreden.

Een van zijn bekendere werken is ”Knots Untied” (knopen ontbonden), een boek waarin hij ingaat op verschillende thema’s die in zijn tijd werden bediscussieerd. De nu gepubliceerde tiende druk van dit werk, dat in 1874 voor het eerst verscheen, maakt al snel duidelijk dat veel van deze thema’s weer of nog steeds actueel zijn. Liturgie, doop, zondagsheiliging, de noodzaak van wedergeboorte en de feilbaarheid van predikanten zijn slechts enkele van de onderwerpen die Ryle in dit boek behandelt. Wat hij erover zegt staat natuurlijk in de context van zijn tijd, maar gaat daar tegelijk ver boven uit. Dat zal de reden zijn waarom Ryle (en met hem vele andere puriteinen) weer meer gelezen wordt.

Sandemanianisme

Niet iedere lezer zal een ”o ja, dat is ook zo”-ervaring hebben bij het horen van de term ”sandemanianisme”. Toch is het de moeite waard om er kennis van te nemen. Reden waarom dit begrip hier ineens opduikt is dat bij de gerenommeerde academische uitgever De Gruyter in Berlijn het eerste deel uit de serie verzamelde werken van Andrew Fuller (1754-1815) verscheen. Fuller was een invloedrijke –”particular”– baptist die veel voor de organisatie van de zending heeft gedaan, maar ook bekend werd door zijn apologetisch werk.

In het werk dat nu verscheen wijst hij het sandemanianisme af, een opvatting die is genoemd naar de Schotse theoloog Robert Sandeman (1718-1781). Sandeman reduceerde het geloof tot instemming met een aantal waarheden. Geloven was volgens hem en zijn navolgers vooral een intellectuele kwestie. Deze opvatting –samen met een nogal sektarische kerkvisie– zorgde voor veel discussie in de Schotse Kerk. Dat is ook de reden dat John Macleod er in zijn boek over de Schotse theologie afzonderlijk op in gaat. Het gaat hier overigens om een reprint van de eerste uitgave uit 1943.

Sandeman volgde in zijn opvattingen zijn schoonvader John Glas (1695-1773), reden waarom de aanhangers van deze beweging eerst als ”glassieten” bekendstonden. Al die verschillende termen maken het er niet gemakkelijker op om er grip op te krijgen, maar de zaak erachter is van alle tijden. Andrew Fuller streed juist voor een doorleefd geloof waarbij het gaat om een krachtige bekering van hoofd, hart en ziel. Het is heilzaam om te lezen hoe Fuller over het geloof schrijft. De Amerikaanse historicus en theoloog Nathan Finn schreef een inleiding op dit deel en informeert de lezer uitvoerig en helder over de geschiedenis van het sandemaniasme. Hopelijk kunnen de andere delen van de Fuller-editie met enige voortvarendheid verschijnen.

Spiritualiteit

Deel van de aandacht voor de puriteinen is te danken aan de impuls die het onderzoek van het denken van de invloedrijke Amerikaanse theoloog Jonathan Edwards (1703-1758) momenteel krijgt. Mooi voorbeeld daarvan is de aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven (ETF) verdedigde dissertatie van Philip John Fisk, onderzoeker aan diezelfde universiteit. Onlangs verscheen er een publiekseditie van deze dissertatie.

Het is een geleerd boek over de vraag of Edwards nu wel of niet afgeweken is van de klassiek gereformeerde visie op de vrije wil. Maar daarmee heeft Fisk wel een hoogst actueel thema aangesneden. Actueel niet alleen voor de kerk, maar ook voor de samenleving nu door moderne neurowetenschappers wordt beweerd dat de mens geen vrije wil heeft – en voor die stelling beroepen ze zich niet op Bijbelse gegevens.

Edwards bewoog zich op de terreinen van theologie en filosofie en was wat dat betreft een echte denker. In ander werk wist hij meer de toon van het hart aan te slaan, en dat heeft onder meer te maken met zijn omgang met de Psalmen.

Psalmen

Dat Bijbelboek staat heel de kerkgeschiedenis altijd weer centraal, en wie de Psalmen kent weet waarom. Geen wonder dat er in de loop van de kerkgeschiedenis meer dan 600 Psalmcommentaren werden gepubliceerd.

Eén daarvan is door Banner of Truth in herdruk uitgebracht, namelijk dat van de Amerikaan William S. Plumer (1802-1880). Plumer was behalve gemeentepredikant ook docent theologie en gaf daarnaast leiding aan het bredere kerkelijke leven. Zijn commentaar op de Psalmen is geprezen als het beste commentaar op dit Bijbelboek. En hoewel dat soort kwalificaties ook wel aan andere commentaren is gegeven, is het inderdaad een prachtig werk. De rijkdom van de puriteinse spiritualiteit spreekt uit de verklaring van elke psalm. En als je dan ziet hoeveel pagina’s Schriftinzicht je voor zo weinig geld krijgt, is aanschaf nagenoeg onweerstaanbaar.

”J. C. Ryle. Prepared to Stand Alone”, Iain H. Murray; uitg. Banner of Truth, Edinburgh; ISBN 978 1 84871 679 7; 274 blz.; £ 10,-;
”Knots Untied”, J. C. Ryle; uitg. Banner of Truth, Edinburgh; ISBN 978 1 84871 682 7; 474 blz.; £ 8,50;
”The Complete Works of Andrew Fuller. Volume 9”, Nathan A. Finn (red.); uitg. De Gruyter, Berlijn; ISBN 978 3 11 041285 7; 160 blz.; € 99,95;
”Scottish Theology in relation to Church History”, John Macleod; uitg. Banner of Truth, Edinburgh; ISBN 978 1 84871 615 5; 382 blz.; £ 16,-;
”Jonathan Edwards’s Turn from the Classic-Reformed Tradition of Freedom of the Will”, Philip John Fisk; uitg. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen; ISBN 978 3 525 56024 2; 442 blz.; € 90,-;
”Psalms”, W. S. Plumer; uitg. Banner of Truth, Edinburgh; ISBN 978 0 85151 209 9; 1212 blz.; £ 25,-.