Deze kerkstructuur is eigenlijk heel on-Aziatisch. De keizer staat immers al duizenden jaren in het middelpunt. Alles wat zich op het grondvlak roert, moet van bovenaf gecontroleerd worden om potentieel ontwrichtende krachten te voorkomen. Dit denken is niet voorbehouden aan overheidsfunctionarissen maar ook gemeengoed in andere organisaties en de kerk. Voor protesterende protestanten moet je oppassen.

Deze argumenten komen Nederlandse protestanten bekend voor. Er is immers altijd een enigszins spanningsvolle relatie met de overheid geweest. Ook in Maleisië, ons buurland, waar de samenkomst is gestart, weet men daarvan mee te praten. Het is een islamitisch land waarin het christendom weliswaar is toegestaan, maar waar christenen in de praktijk behoorlijk onderdrukt worden.

De Maleisische regering houdt graag alles onder controle. In een aantal provincies is de sharia ingevoerd. In de meest zuidelijke provincie, die grenst aan Singapore, valt dat nog wel mee, maar ook hier is het voor sommigen moeilijk om vrij te krijgen op zondag. Welke kerkstructuur past daar het best bij? Onze gemeente dacht de Maleisische christenen tegemoet te komen door voor te stellen een dienst op zaterdag te houden. Maar daar wilde men niet van weten! Hoe moesten ze hun kinderen voorleven als ze zelf het vierde gebod met voeten traden? Beschaamd besloten onze presbyters toen iedere zondagmorgen vroeg de grens over te gaan zodat het Woord op Zijn dag open kan gaan.

In Maleisië is het in tegenstelling tot in China legaal om als christenen ongeregistreerd in een huis samen te komen. Hoewel er in China in de praktijk de afgelopen jaren ook de nodige vrijheid was, lijkt momenteel daar de overheidsdruk weer toe te nemen. Het nationalisme neemt toe, en dat heeft ook gevolgen voor de kerk. Wat betekent dat voor de structuur van de kerk? De International New York Times van 10 oktober meldde dat de regels voor samenkomsten die niet geregistreerd zijn, mogelijk strenger worden dan ooit tevoren. De Chinese overheid is bang voor invloeden van buiten en stelt strenge grenzen aan financiële stromen, samenkomsten en opleidingen.

Het is niet verwonderlijk dat juist protestanten hiertegen bezwaar maken. Volgens hen zijn de geregistreerde kerken slechts spreekbuizen van de staat, met gecensureerde preken en door de staat aangestelde en betaalde predikanten.

Het ‘keizerlijke’ denken houdt echter geen halt voor de deuren van de Chinese kerk. De vele onafhankelijke huisgemeenten zijn vaak keizerrijkjes op zichzelf en ook de geregistreerde kerken moet niet zo veel hebben van classes en synoden. Samenwerken zit hen niet in het bloed. Zou het echter niet nodig zijn om de kerk gezond te houden?

Nederlandse protestanten zeggen te staan voor het presbyteriaanse kerkmodel en hebben niets met pausen en pausjes. Maar ook hier is altijd het risico van buitenproportionaliteit met te veel of te weinig sturend gezag zonder aandacht voor de werkelijkheid van het volk.

Sinds ik verhuisde naar een Aziatische cultuur is de vanzelfsprekendheid der dingen een stuk minder geworden. Ik vraag me bijvoorbeeld af of het presbyteriaanse model nu echt bij het christendom hoort, of toch vooral bij het Westen. Is de Chinese kerk van de toekomst ook presbyteriaans? Of is dat eigenlijk westers democratisch denken dat zich de afgelopen eeuwen in onze samenleving heeft ontwikkeld en een eigen plaats heeft gekregen in kerk en maatschappij?

De toekomst zal het leren. Het is een zegen te weten dat de Geest werkt onder alle talen en niet gebonden is aan kerkstructuren. Sterker, Hij werkt ondanks de structuren. Maar het blijft een zoektocht voor de jonge Aziatische kerk die groeit.

Momenteel ben ik even terug in Nederland voor de bruiloft van mijn broertje. De kerkdienst zal plaatsvinden in een voluit presbyteriaanse kerk in Leiden. Eens kijken of we daar komende donderdag iets van een sleutel kunnen vinden.

Dr. Dirk de Korne is als adjunct-directeur en universitair docent betrokken bij een academisch ziekenhuis in Singapore. Reageren? rubriekforum@refdag.nl