Venezuela zit politiek en economisch aan de grond. De olieprijs is gekelderd; omdat het land dankzij de olie-export veel te lang boven zijn stand heeft geleefd, is er geen buffer om de klap op te vangen. De nationale munt, de bolivar, is geen cent meer waard. Na de dood van president Hugo Chávez in 2013 raakte het land verzeild in een politieke crisis door de machtsstrijd van opvolger Nicolas Maduro.

„In die chaos zijn de relatief welvarende Joden al snel de zondebok”, leidt de Jerusalem Post af uit gesprekken met Joden die Venezuela de rug toekeren. Hun vertrek is opmerkelijk, omdat Venezuela na de Tweede Wereldoorlog een sterke band had met het Joodse volk. Het Latijns-Amerikaanse land stemde in 1947 voor de oprichting van een Joodse staat en ontving als een van de weinige landen veel Joodse vluchtelingen uit Europa.

De kentering kwam rond de eeuwwisseling. Chávez wees openlijk het bestaansrecht van Israël af en gooide in 2009 de Israëlische ambassadeur het land uit, uit woede over de Israëlische operatie Cast Lead in de Gazastrook. In een radiotoespraak zei Chávez „Israël te vervloeken vanuit het diepst van zijn ziel” en hij vergeleek Israëls optreden tegen de Palestijnen met dat van de nazi’s. Venezolaanse politici tooiden zich met keffiya’s, Arabische hoofddoeken, uit solidariteit met de Palestijnen. In het parlementsgebouw hing de Palestijnse vlag.

In de jaren daarna waren Joodse synagoges regelmatig het doelwit van aanslagen. Het aantal antisemitische uitingen nam dramatisch toe. De grootste Joodse organisatie, de Confederación de Asociaciones Israelitas de Venezuela (CAIV), rapporteerde in 2013 meer dan vierduizend gevallen van jodenhaat.

In mei beschuldigde de Venezolaanse ambassadeur bij de VN, Rafael Ramirez, Israël ervan een ”Endlösung” (de eindoplossing van de nazi’s voor de Joden) uit te voeren tegen Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever. Ramirez bood later zijn excuses aan in een telefoongesprek met de Israëlische ambassadeur Danny Danon.

In augustus schreef het weekblad Las Verdades de Miguel dat rabbijnen op grote schaal zwart geld witwassen. De Amerikaanse organisatie tegen antisemitisme ADL noemde de suggestieve omslagfoto verontrustend. „Sinds enkele jaren zien we vaker antisemitische verdachtmakingen in het openbare leven van Venezuela”, zei ADL-voorzitter Jonathan Greenblatt. „Dit geeft niet alleen voedsel aan oude stereotypen, maar laadt ook een gevaarlijke verdenking tegen Joden die zouden profiteren van de crisis in Venezuela.”

Exodus

De toenemende afkeer van Joden leidde in de afgelopen vijftien jaar tot een uittocht. Van de dertigduizend Joden in Venezuela zijn er nog circa negenduizend over. Velen zijn vertrokken naar Miami (VS), Panama-Stad of Israël. Volgens rabbijn Ariel Yeshurun van de Sky Lake-synagoge in Miami maken veel Joodse emigranten uit Venezuela zich zorgen over de veiligheid van hun achtergebleven familie.

De exodus zet de Joodse gemeenschap in Venezuela onder druk, zegt oud-CAIV-voorzitter Abraham Levy Benshimol in het Canadese weekblad Jewish Independent. „Op de Joodse scholen blijft het leerlingenaantal gelijk, maar het aantal donateurs slinkt zienderogen. En dat zorgt voor grote problemen.”

Maar in het hoger onderwijs is de leegloop groter. Joodse studenten in Caracas zagen de meeste klasgenoten na hun studie naar het buitenland vertrekken. „Op de lange duur vertrekken alle Joden uit Venezuela”, is de inschatting van de studenten Leon Markovitz en Daniel Uzulay. „Het is hier onmogelijk toekomstplannen te maken en het is zeker niet de plek om een gezin te stichten.” Dat hun ouders in Venezuela blijven, begrijpen ze wel. Ze zijn meestal te oud om nog weg te gaan. „Mijn vader heeft hier een bedrijf vanaf de grond opgebouwd”, zegt Daniel. „Dat laat hij niet zomaar los.”

De International Fellowship of Christians and Jews (IFCJ), die Joden van Oekraïne tot Venezuela helpt naar Israël te vertrekken, verwacht dat de stroom blijft groeien. „De historische gerichtheid op aliya (emigratie naar Israël) om Joden uit de hele wereld te redden en de Joodse staat op te bouwen, neemt af”, zei Fellowship-voorzitter rabbijn Yechiel Eckstein eind vorig jaar tegen Jewish Business News. „We richten ons nu meer op Joden in de diaspora die door antisemitisme en economische neergang worden bedreigd.”