Als er een opa precies past in het thema van de Christelijke Kinderboekenmaand is het wel de grootvader die de bekende schrijver en schoolmeester W. G. van de Hulst meer dan eens in zijn boeken schetst. Een man op leeftijd, in een gemakkelijke stoel, pijp in de mond. Tegen zo’n grootvader kun je –in de taal van Van de Hulst– maar één ding zeggen: „Hè, grootvader, vertél ’s!”

En dat is nu precies het thema waar het dit jaar tijdens de Christelijke Kinderboekenmaand om draait: ”Vertel nog eens”. Opa’s en oma’s staan in het middelpunt, want als er mensen zijn die iets te vertellen hebben, zijn zij het.

In de wereld die Van de Hulst schept zitten deze grootouders nog vooral in hun leunstoel, dommelen weg en geven wijze raad aan hun kleinkinderen. Tegenwoordig beleven de grootouders spannende avonturen, waarbij de kleinkinderen heus speurwerk verrichten (”Betrapt!” van Ineke Kraijo en ”Spekkie en Sproet: Oma vermist” van Vivian den Hollander). Of sparen opa’s en oma’s fanatiek mee bij een supermarktactie om hun kleinkind te verrassen (”Bart en de waterdieren” van Simone Foekens). Ze drinken sap uit de blender, eten „superdikke pap” en telen biologische worteltjes omdat ze „zuinig (…) zijn” op Gods schepping (”Lies en Ties op zoek naar de familieschat” van Marian Schalk-Meijering).

Maar vergis je niet, ook Van de Hulst schrijft over opa’s en oma’s in soorten en maten. Neem die van Bas, weliswaar een beetje stijf en al kon hij „niet goed meer bukken”, toch „zwierven [opa en Bas] door het bos en speelden verstoppertje, òf rovertje, òf [een] wildeberenspel”. Of denk aan de grootmoeder van Miep, die grapjes maakt over de mantel die ze aan heeft. Als je het knoopje dichtmaakt, wordt het een tovermanteltje, vertelt ze haar kleindochter. Waarop Miep in haar dromen, met het tovermanteltje om, een fantasierijk en angstig avontuur beleeft.

Toch is de rol van de grootouder in kinderboeken onmiskenbaar veranderd. Natuurlijk kunnen opa’s en oma’s nog altijd prachtig vertellen, zoals opa in ”Rick en Suzy en de oude visser” (Eeuwoud Koolmees), een van de actieboeken die uitgeverij Mes in het kader van de Kinderboekenmaand uitbrengt. Maar deze zelfde opa gaat met oma twee weken met de zeilboot op pad.

Grootouders hebben niet meer alléén de rol van grootouder die af en toe op bezoek komt. Ze hebben een eigen leven. Opa kan zomaar piloot zijn (in de Bart-serie van Simone Foekens). En wanneer ze minder actief zijn, dan is de kans groot dat ze nog wel de rol van oppasopa of -oma hebben.

De collectie kinderboekengrootouders bestaat tegenwoordig uit de meest uiteenlopende types, van eigenwijs tot ziek, van stoer tot grappig of gewoon lief. Sommigen zijn een icoon geworden, zoals de oma van Jubelientje van auteur Hans Hagen. In christelijke kring is de opa van Tijs en Jasmijn uit de serie van Bram Kasse een goede bekende. En de nog niet zo lang in de kinderboekenwereld meedraaiende oma uit de Breiclub-serie van Judith van Helden zou het weleens ver kunnen schoppen qua bekendheid. Juist omdat ze totaal geen doorsneeoma is (zie de drie portretten voor meer over deze grootouders). Daarin heeft ze wel iets weg van de oma uit ”Geheim agent oma” van Manon Sikkel. Die rijdt in een supersnelle auto en houdt zich met allerlei spannende opdrachten bezig. Grappig in dit boek is dat de andere oma van de hoofdpersoon haar tijd juist vult met typische omadingen, zoals haken en puzzelen.

Naast deze grootouders –die een grote plek innemen in de genoemde kinderboeken– zijn er tal van opa’s en oma’s die soms maar een bijrolletje in een boek vervullen en toch van onschatbare waarde zijn. De vergeetachtige opa’s of oma’s die meer een hartverwarmende relatie met hun kleinkind hebben, bijvoorbeeld (prachtig geschilderd in ”De ogen van Sitting Bull” van Mireille Geus, en ook in ”Alles in de war” van Marian Schalk-Meijering en ”Actie voor opa” van Margriet de Graaf).

Vlak bovendien de nadrukkelijk gelovige opa’s en oma’s niet uit. Ze zijn, soms misschien meer in woorden dan in daden, een wegwijzer voor hun kleinkinderen. De niet-christelijke opgevoede Noa –die door omstandigheden bij haar grootouders gaat wonen– merkt juist bij hen dat God er ook voor haar wil zijn (”Nick en ik” van Aritha Vermeulen).

Vanzelfsprekend is het trouwens niet, die lichtende functie van de oudere generatie. De opa in de klassieke boeken over kleuter Robin van auteur Sjoerd Kuyper gelooft wel (tenminste, hij denkt van wel), maar op zijn eigen eigenzinnige manier: nee hoor, „God kan jou niet zien”, stelt hij Robin gerust, en Hij kan je „alleen maar horen als je het zelf wilt.”

In boeken uit christelijke hoek sijpelt eenzelfde soort twijfel soms ook door. Een van de actieboeken van dit jaar, ”Silvester en de vreemde voorouder”, laat dat zien. Ook de opa in dat boek dénkt dat God bestaat; helemaal zeker is hij er niet van.

Maar gelukkig zijn er in kinderboeken nog altijd opa’s en oma’s die hun geloof helderder uitdragen. Een mooi voorbeeld is te vinden in een genre waar je het niet zou verwachten: de voetbalserie ”Superfriezen” van Corien Oranje. De voetbalminnende „pake” van Matteo voert in het inmiddels niet meer leverbare ”Blessuretijd” (2009) een ontroerend gesprek met zijn al even voetbalminnende kleinzoon. „Voetbal is niet belangrijk. Niet echt”, zegt hij. En, doelend op zijn leven, waarvan het einde in zicht komt: „De wedstrijd is al gewonnen. (…) Maak je geen zorgen, jong. (…) Met mij komt het helemaal goed.”

Zolang grootouders dat geloof blijven uitstralen en voorleven, maakt het niet uit of ze als een klassieke opa of oma vanuit de leunstoel verhalen vertellen, of dat ze liever zeilen, voetballen of oppassen op de kleinkinderen. Dan komt het helemaal goed.

Christelijke Kinderboekenmaand van start

Oktober staat in het teken van kinderboeken. Traditiegetrouw start de Kinderboekenweek op de eerste woensdag van de maand, dit keer op 5 oktober. De christelijke kinderboekenwereld viert zelfs de hele maand feest: de Christelijke Kinderboekenmaand.

De Brancheorganisatie van het Christelijke Boeken- en muziekvak (BCB) koos als thema ”Vertel nog eens” en sluit daarbij aan bij het motto van de Kinderboekenweek: ”Voor altijd jong”.

Er verschijnen drie christelijke actieboeken, die voor een schappelijke prijs (€ 4,95; € 5,95 voor het prentenboek) te koop zijn. Het prentenboek ”Onderbroek voor opa” van Corien Oranje en Tirza Beekhuis, ”Op de vlucht” van Angelique Bos en ”Silvester en de vreemde voorouder” van Willeke Brouwer.

Van het boek ”Op de vlucht” is ook een luister-cd te koop (€ 4,95) en er verschijnt een cd onder de titel ”Vertel nog eens” met liedjes van onder anderen Elly & Rikkert, Ron Schröder & Marianne Busser, Reinier Sonneveld en Kinderkoor de Bromvlieg (€ 6,95).

„Omdat sommige uitgaven van de BCB voor veel reformatorische boekhandels totaal ongeschikt zijn”, brengt uitgeverij Mes sinds 2014 drie eigen actieboeken uit. Dit jaar zijn dat de boeken ”Lies en Ties op zoek naar de familieschat” van Marian Schalk-Meijering en ”Rick en Suzy en de oude visser” van Eeuwoud Koolmees (allebei tot eind oktober € 4,95) en het prentenboek ”Oma Kniertje vertelt” van Michel en Leontine de Boer (€ 5,95 tot eind oktober). Bij het prentenboek horen een filmpje en een liedje van Elise Mannah.

Zie pag. 6 voor meer over de christelijke BCB-actieboeken.
>>christelijkekinderboekenmaand.nl; christelijkekinderboeken.nl; kinderboekenmaand2016.nl

De leukste, sterkste, jongste opa

Naam: Opa. Gewoon opa.

Kleinkinderen: Tijs en Jasmijn. En één op komst.

Auteur: Bram Kasse

Grappige opa, met speelse trekjes en een zacht karakter. Soms verdrietig omdat hij oma mist. Geen doorsneeopa: trekt op een bruiloft veel liever een trainingspak aan dan een keurig grijs pak. Hij is bij de tijd, gaat zelfs naar de sportschool. Tikje eigenwijs, hij snoept graag. Zelfs als hij met hartproblemen in het ziekenhuis ligt, eet hij stiekem een frikadel. Dankzij zijn kleinkinderen Jasmijn en Tijs, natuurlijk.

Jubelientjes liefste oma

Naam: Oma. Soms: oma Blootje.

Kleinkind: Jubelientje. En voor vriendje Dirk-Jan is ze ook een soort oma.

Auteur: Hans Hagen

Een echte oma, die in de verhalen altijd bij Jubelientje is. Doet spelletjes, vertelt en gaat dagjes uit. Lief en geduldig. Is bijzonder doortastend en creatief in het begeleiden van haar Jubelientje en vriendje Dirk-Jan. Houdt van musea. Ze viert haar 66e verjaardag met zes bezoekjes aan een museum. 
Favoriete uitspraak: Sjonges.

Oma’s geheime B.R.E.I.-club

Naam: Oma. Ook wel mevrouw Hero.

Kleinkind: Mirthe

Auteur: Judith van Helden

Draagt soepjurken en slaapt met krulspelden in. Loopt met een rollator en vertelt altijd over vroeger. Lijkt saai, maar is super­stoer. Breit en zit op een B.R.E.I.-clubje. Dat clubje heeft niets te maken met breien. Weet alles van computers en techniek. Lost misdaden op (maar dat is geheim). Woont in het saaiste dorp van het land: Heikneuter.