Een rebbe laat zacht zijn klaagmuziek horen. Op de muren van de Praagse Pinkas-synagoge (1492) staan de namen van de 78.000 Praagse Joden die tijdens de zevenjarige Duitse bezetting zijn vermoord. Ook de naam van Hilda Böhm is er met hand op gezet: 3-8-1936, 16-11-1941. De namen zijn er onlangs opnieuw opgeschreven, want de laaggelegen Pinkas-synagoge werd getroffen door de overstroming van Praag in de lente van 2002.

De geschiedenis van de Joden in Tsjechië is dezelfde als die van hun volksgenoten in andere Europese landen: vervolging in de Middeleeuwen, betere perioden daarna en dan de decimering door de gruwelijke holocaust.

Een wandeling door de Jodenwijk Josefov -genoemd naar keizer Jozef II, die de Joden in 1781 godsdienstvrijheid gaf- is een wandeling door het Joodse verleden van Tsjechië. De oudste en meest beeldbepalende synagoge is de Altneu-synagoge uit 1270. Tegen het advies van de gids in -deze ene synagoge is met z’n entree van 200 kroon (6,50 euro) bijna even duur als het combikaartje voor de vijf andere plus de begraafplaats (300 kroon)- bezoek ik het oudste bewaard gebleven Joodse gebedshuis van Europa.

Lege stoelen
Een paar traptreden leiden naar beneden. Daar is de welhaast ondergrondse ruimte te vinden. „Dat hebben de bouwers bewust gedaan omdat ze zich niet wilden verheffen ten opzichte van God”, aldus gids Jindra Pokorna. Serene rust heerst er in de ondergrondse zaal. Een paar vrouwen blijven hardnekkig op de plaats zitten van waaruit ik de synagoge wil vastleggen. Clandestien overigens, want fotograferen is in alle Praagse synagogen officieel verboden.

Op naar de volgende. Behalve al die namen van vermoorde Joden bevat de Pinkas-synagoge indrukwekkende kindertekeningen. Twee tekeningen van hetzelfde kind vertellen het verhaal van de vernietiging. Op de eerste is een volle tafel met een complete familie te zien. Op de tweede tekening dezelfde tafel. Daaraan zit één kind voor één bord, naast 25 lege stoelen.

Naast de Pinkas-synagoge ligt de Oude Joodse Begraafplaats, de oudste van Europa. Op enkele honderden vierkante meters zijn ongeveer 100.000 Joden begraven, van de 14e eeuw tot en met 1787. Een paar jaar na een begrafenis mocht boven op bestaand graf een nieuw worden gemaakt. Zo ontstond een begraafplaats met tussen de zeven en de twaalf lagen. Doordat Joden op begraafplaatsen natuur en tijd hun gang laten gaan, is het een verzameling van 12.000 grotendeels scheefgezakte zerken. Daarop de tekenen van de afstamming: een dennenappel voor een rabbi, een vis voor een visser.

Dezelfde bron
Bij de uitgang van de begraafplaats staat de Ceremoniehal. Hier werden vroeger de doden opgebaard. Hij biedt onderdak aan een tentoonstelling van Joodse riten en gebruiken rond het overlijden. Mooi is het om te zien dat deze gedeeltelijk overeenkomen met de christelijke gewoonten, en uit dezelfde bron, het Oude Testament, voortvloeien.

Vanuit deze dodenhal is de Klausen-synagoge dichtbij. Deze herbergt een veelvoud aan Joodse voorwerpen zoals thorarollen, menora- en chanoeka-kandelaren, besnijdenismessen en wasbekkens.

Een willekeurige bezoeker kan zich afvragen hoe deze rijke Joodse cultuur in Praag heeft overleefd. Het antwoord is sinister. Hitler was van plan om na de vernietiging van het Joodse volk in Praag het Exotisch Museum van een Uitgestorven Ras te stichten. Jahweh verhoedde de droom van deze waanzinnige. Als gevolg daarvan bezit Praag nu een rijke verzameling aan Joodse overblijfselen.

Een van de mooiste daarvan is de Spaanse synagoge. Dit roze gebedshuis is de jongste van alle (1868) en is opgetrokken in moorse stijl. Hier staat, evenals in de Jeruzalem-synagoge, een orgel, een moderniteit. Boven de deur prijkt Psalm 118:20: „Dit is de poort des Heeren, door dewelke de rechtvaardigen zullen ingaan.”