Een gebruikelijke maatstaf van de winstgevendheid van een bank is het rendement op het eigen vermogen. In de aanloop naar de financiële crisis liep deze ratio bij veel banken sterk op, omdat zij met minder eigen vermogen opereerden. Druk van aandeelhouders en soepelere regelgeving speelden daarbij een grote rol.

In de wedloop om het hoogste rendement namen banken volgens DNB meer risico’s, waardoor veel instellingen tijdens de crisis in de problemen kwamen. Om herhaling te voorkomen zijn de regels aangescherpt en moeten banken meer eigen vermogen aanhouden. Dat drukt structureel het rendement.

Waar voorheen rendementen tot wel boven de 15 procent werden behaald, lag het gemiddelde voor de grote Nederlandse banken medio 2016 op 7,3 procent. Dat komt ongeveer overeen met wat naar de inschatting van DNB op de lange termijn een realistisch niveau is.

De toezichthouder gaat bij een gemiddeld scenario uit van een rendement van 7 procent. Dat kan tot twee procentpunten hoger of lager uitpakken, afhankelijk van hoe sterk in de toekomst de kapitaaleisen nog worden verzwaard, en in hoeverre banken de kosten verder weten te verlagen.

„Zelfs als het economische tij meezit, zullen banken een forse inspanning moeten leveren om hun winstgevendheid op peil te houden”, concludeert DNB. Dat betekent volgens de toezichthouder dat substantiële kostenbesparingen nodig zijn.