Dat stelt dr. Gottlieb Blokland naar aanleiding van zijn recent verschenen boek over protestanten in België. Dr. Blokland is voorganger in de protestants-evangelische Bethelkerk in Schaarbeek, een stadswijk van Brussel. Hij geeft in zijn boek ”Geloof alleen! Protestanten in België: een verhaal van 500 jaar” (uitg. Garant, Antwerpen/Apeldoorn) niet alleen een overzicht van de kerkgeschiedenis van België, maar plaatst die ook in het kader van de algemene kerkelijke en theologische ontwikkelingen van de kerk in Europa.

Ooit kenden de Zuidelijke Nederlanden in de zestiende eeuw een grote concentratie aan calvinistische gemeenten en werden er gereformeerde synodes gehouden, zoals in 1570 in Antwerpen. Na de dramatische val van Antwerpen in 1585, door de Spaanse legers, kwam de protestantse emigratie naar de Noordelijke Nederlanden op gang en werden de Zuidelijke Nederlanden overwegend rooms-katholiek.

Pas sinds de negentiende eeuw –bij het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden en de zelfstandigheid van België– kwam er meer lucht voor protestanten. In 1839 ontstond de Bond van Protestants-Evangelische Kerken, sinds 1979 na verscheidene fusies de Verenigde Protestantse Kerk in België (VPKB) geheten. Daarnaast ontwikkelden zich tal van evangelische denominaties.

Uniek voor België was de oprichting van de Administratieve Raad voor de Protestants-Evangelische Eredienst (2002), die door de overheid als officiële vertegenwoordiging van de protestantse kerken werd erkend. Zowel protestantse als evangelische gemeenten komen in aanmerking voor een salaris, zoals alle voorgangers van de door de Belgische overheid erkende erediensten. Ondanks de groei van het protestantisme in België vormen protestantse en evangelische christenen slechts een kleine minderheid, van rond 1 procent. De meeste gemeenten bestaan uit niet meer dan vijftig tot honderd personen.

Veel onkunde

Dr. Blokland heeft het boek geschreven omdat er veel onkunde is over de eigen wortels van de kerk in België, zegt hij desgevraagd. „De invalshoek van mijn boek is 500 jaar Reformatie, maar vooral in evangelische kringen is men weinig vertrouwd met deze gebeurtenis. De meeste evangelische gemeenten dateren van de jaren zeventig van de vorige eeuw en hebben nauwelijks een band met het verleden. Ook de Rooms-Katholieke Kerk kent nauwelijks iets van het protestantisme. Ze weten dat protestanten niet in Maria geloven en de paus niet accepteren, maar ze zien hen alleen als een andere traditie. We zijn toch allemaal christenen, denkt men veelal.”

Is de polarisatie voorbij?

„Zeker vergeleken met het verleden. De strijd speelde zich in het nieuw gevormde België nog wel zeer sterk af tussen protestants en katholiek, maar ook toen al tekende zich een verschil af tussen de protestanten onderling. Evangelischen vonden de protestanten te liberaal en oecumenisch. De protestanten, zeker in de VPKB, zijn inderdaad vaak zeer positief over oecumenische samenwerking en voorgangers zullen er denk ik geen bezwaar hebben om een mis bezoeken. Evangelischen staan veel kritischer ten opzichte van de Rooms-Katholieke Kerk en beschouwen het die niet zo maar als een andere traditie.”

Hoe krachtig is het Belgisch protestantisme nu het zo’n kleine minderheid is geworden?

„Hoe klein protestantse en evangelische gemeenten ook zijn, je treft ze toch in geheel België aan. Evangelische kerken zijn over het algemeen niet in gesprek met de Rooms-Katholieke Kerk en ook niet met de VPKB. Ze zijn sterk gericht op verkondiging en gemeenteopbouw. Je ziet op dit ogenblik vooral een verschil tussen de oudere Belgische kerken, van welke denominatie ook, en de nieuwe migrantenkerken. Daartoe behoren ook de vele internationale kerken die zijn opgericht, vaak maar niet altijd charismatisch van signatuur. Maar deze kerken zijn weinig Belgisch meer; soms zijn ze Engelstalig.”

Hoe rooms-katholiek is België nog?

„Het katholicisme als overtuiging is bij veel mensen verdampt en leeft alleen voort als een vorm van morele visie en het zich verbonden voelen met een traditie. Maar dat laatste is voor veel mensen wel degelijk nog belangrijk. Dat is juist het merkwaardige in België. Aan de ene kant is men heel boos op de kerk vanwege de misbruikschandalen, maar aan de andere kant zal men zich niet gemakkelijk laten uitschrijven. Mensen gaan weinig naar de kerk, maar vinden dat bij dopen, trouwen en begrafenis de kerk er gewoon bij hoort. Daar wil men toch graag de eigen pastoor erbij hebben die toch zo’n vriendelijke en warme man is, voor wie men vaak persoonlijk veel waardering heeft.”