Alle belangrijke stappen die genomen zijn sinds de Griekse regering in 2009 bekendmaakte dat het land de andere europartners jarenlang voorgelogen heeft over zijn financiële huishouding, zijn genomen uit angst. Een forse straf en misschien wel uit de euro zetten voor het willens en wetens liegen en bedriegen was op zijn plaats geweest. Maar dat durfden de andere landen niet te doen omdat ze bang waren voor wat dit met de gemeenschappelijke munt zou doen. Angst dus.

Willens en wetens andere eurolanden voorliegen leverde Griekenland daardoor honderden miljarden euro’s op aan zo goed als gratis geld. Jawel, er werden afspraken gemaakt over hervormingen. Maar die kwam Griekenland nauwelijks na, wat het land vervolgens weer níéuwe tranches gratis geld opleverde. Waarom accepteerden de andere eurolanden dat Griekse gedrag? Uit angst.

Angst zorgt er ook voor dat de Europese politici het ”Verdrag over de Europese Unie” niet durven te veranderen en aan te passen. Toch zijn ze het roerend met elkaar eens dat de afspraken over hoe de Europese Unie werkt en waar die voor staat, veranderd en aangepast moeten worden. Waarom dan toch geen aanpassing? Elke wijziging vereist goedkeuring van alle nationale parlementen in de EU en hier en daar ligt zelfs een referendum op de loer. De bevolking van lidstaten zou dus weleens tégen kunnen stemmen.

Angst is ook de reden waarom Brussel landen die keer op keer tegen de EU-regels zondigen, vrijuit laat gaan. Denk aan Frankrijk, Spanje en Portugal.

Angst regeert niet alleen in Brussel en de hoofdsteden van de eurolanden. Ook in Frankfurt, bij de Europese Centrale Bank (ECB), geeft die slechte raadgever de doorslag. Volgens de afspraken gemaakt in de aanloop naar de invoering van de euro, zou de ECB bijvoorbeeld geen staatsobligaties mogen opkopen. Dat gebeurt inmiddels wel, met bijna 40.000 euro per seconde. De centrale bank en de overheden zouden banken die er zo slecht voor staan dat ze niet levensvatbaar zijn, niet mogen helpen met miljarden (belastinggeld). In de praktijk kregen en krijgen álle banken in de eurozone honderden miljarden euro’s steun. Europa weigert een niet levensvatbare bank te sluiten. Uit angst.

Onlangs zei een ECB-bestuurslid dat als de eurolanden hun economieën en overheidsfinanciën niet hervormen, de ECB dan maar de geldpersen nog sneller en langer dan gepland zal laten draaien. Uit angst dat anders de boel instort.

Aan de andere kant van de oceaan is de situatie al niet veel beter. In de VS verlaagde de centrale bank de rente gedurende de crisis naar 0 procent. Wanneer de economie weer groeit en de werkloosheid laag is, zal de rente weer omhoog gaan, stelde de bank destijds. De Amerikaanse economie draait weer en de werkloosheid is láger dan voor de crisis. Maar de rente gaat niet omhoog. Uit angst.

Dit zijn slechts een paar voorbeelden van het feit dat de angst het Westen regeert. Is dat erg? Zeker. De gevolgen kunnen namelijk ernstig zijn.

Griekenland belonen voor opzettelijke fraude én weigering zijn leven te beteren, Frankrijk vrijuit laten gaan met een grove en opzettelijke schending van de begrotingsregels, niet levensvatbare banken overeind houden, de rentes heel lang zeer laag houden, de EU op papier niet maar in de praktijk wél hervormen zonder de burger te vragen of hij dat wil… Op dit alles is de uitdrukking ”baat het niet, dan schaadt het niet” helaas niet van toepassing.

Om maar iets te noemen. Zeepbellen op de beurzen, die vroeg of laat knappen met alle ellendige gevolgen van dien. Precedentwerking naar de andere eurolanden; waarom de regels eerbiedigen als dat niet doen juist geld oplevert? Veel belastinggeld verkwisten, de spaarder en de gepensioneerde bestraffen (maar Griekenland niet). De afkeer tegen de EU met het gevaar dat de burger ”nee” zegt, ook tegen de aantoonbare voordelen van de EU. Allemaal gevolgen van het zich laten leiden door angst.

De auteur is monetair econoom en publicist.