Vriendelijk maar beslist sprak de oud-verzetsstrijdster vrijdagmiddag in de Arnhemse Eusebiuskerk de jaarlijkse conferentie ”Bridge to the Future” toe, die ditmaal vrouwen en oorlogsgeweld als thema had.

Van dat oorlogsgeweld heeft de kleine vrouw uit Utrecht –achterkleindochter van de Elberfeldse predikant dr. H. F. Kohlbrugge– veel gezien, en als de interviewster haar niet had ingetoomd, had ze er uren over kunnen vertellen. Over het verspreiden van preken van ds. Niemöller in Duitsland en van pamfletten tegen de ariërverklaring in Nederland. Over die keer dat ze door Duitsers werd opgewacht, maar wist te ontkomen doordat haar kleine voeten de traptreden veel sneller namen dan hun grote voeten. Over angst en verraad. En dan heeft ze het nog niet eens over Kamp Ravensbrück; ze overleefde het ternauwernood.

Oud-directeur Schwegman van het NIOD mag ook wat zeggen, maar als Kohlbrugge het er niet mee eens is, klinkt het beslist: „Ik twijfel of dat het volledige antwoord is.”

Bijna driekwart eeuw geleden kroop ze ’s nachts stilletjes over de Zwitserse grens om er documenten af te geven. Maar daarover mag ze nu niet meer vertellen. „Helemaal niks?” De interviewster wijst op de klok. Kohlbrugge lacht. Leunend op haar stok stapt ze het podium af, zwaait nog eens vriendelijk, en stevent dan de Eusebius uit.

Daar komen die middag verder nog vrouwen aan het woord die haar achterkleindochters hadden kunnen zijn. Een Tilburgse hoogleraar, een Arts zonder Grenzen, een Midden-Oostenjournaliste, een fotografe. Over leed, over lijden, over moed.

Duidelijk wordt dat vrouwen en moed geen vreemde combinatie zijn – zeker niet als de oorlog voorbij is. Geen Oost-Afrikaans land heeft zo veel vrouwelijke politici als Rwanda, en het geteisterde Liberia kreeg Afrika’s eerste vrouwelijke president.