De discussie tussen ds. M. A. Kempeneers en dr. A. Huijgen (RD 29-8, 31-8 en 3-9) over dromen heb ik met interesse gevolgd. Het viel mij op dat de discussie zich versmalde tot de bekering van ex-moslims. Ook christenen krijgen echter dromen.

In de tijd dat ik als zendingspredikant uitgezonden was naar de Zuid-Peruaanse Andes kreeg ik geregeld van christenen te horen dat ze een droom hadden gekregen. Zij kenden aan die droom goddelijk gezag toe. Soms vroegen ze: „Kunt u mij helpen deze droom te duiden?”

De eerste tijd in Peru bestond mijn duiding uit niet veel meer dan wat verkapte psychologische bespiegelingen: „Dromen komen uit ons onderbewuste. Ze hebben te maken met onze verlangens, angsten en andere emoties.” Ik was een goede leerling van de psychiater Freud.

Ik merkte echter aan de reactie van de dromers dat ze vonden dat ik hun ervaringen niet serieus nam. Voor hen was de droom afkomstig van God, Jezus Christus of de Heilige Geest. God wilde er hun iets mee zeggen.

Ik ben me vervolgens gaan verdiepen in het fenomeen dromen. Ik wil zowel de ervaringen van de Peruaanse gelovigen serieus nemen als er een systematisch theologisch kader voor bieden. Ik bereid hierover op dit moment een proefschrift voor.

De basis van mijn onderzoek vormt een collectie van 110 dromen van pinkstergelovigen, rooms-katholieken en presbyterianen uit de Zuid-Peruaanse Andes. Vanwege de theologische overeenkomsten tussen RD-lezers en presbyterianen iets meer over de dromen van de laatste categorie.

Kerkenraad

In de Presbyteriaanse Kerk van Peru wordt afwijzend gereageerd op het ontvangen van dromen en visioenen. In de prediking wordt het fenomeen genegeerd of veroordeeld. Toen ik echter op een zondagmorgen na de dienst een oproep deed om godsdienstige droomervaringen met mij te delen, waren de eersten die zich bij mij meldden de vrouw van de dominee en de voorzitter van de kerkenraad…

Het is mogelijk om de op schrift gestelde dromen op basis van hun inhoud te categoriseren. Ik ontdekte zeven hoofdcategorieën: geloofsdromen, voorspellingsdromen, genezingsdromen, satanische dromen, dubbeldromen, aanwijzingsdromen en onduidelijke dromen. Binnen de eerste categorie van de geloofsdromen kan onderscheid gemaakt worden tussen bekerings-, correctie-, aansporings-, versterkings-, bevestigings- en overwinningsdromen. Bij alle dromen speelt God, Jezus, de Heilige Geest of een engel volgens de ontvangers een rol.

Iedere droom moet geïnterpreteerd worden. Dat kan door de droomontvanger zelf gedaan worden of met hulp van andere gelovigen. De uitleg kent altijd een subjectief element. Soms is de betekenis voor de dromer direct duidelijk, soms duurt het jaren. Gebed speelt bij de uitleg van dromen een belangrijke rol.

Handelingen

Een waardevolle exegetische bijdrage levert Helene M. Wuhrer in haar proefschrift over het spreken van God in het boek Handelingen. Zij concludeert op basis van ruim veertig passages uit Handelingen dat het spreken van God vooral betrekking heeft op alledaagse gebeurtenissen zoals een reisplan, kleren aantrekken, oversteken naar de overkant, op een reiswagen klimmen, vluchten of blijven. Twee keer is er sprake van spreken van God met grote consequenties: de bekering van Paulus en de opname van de heidenen in het volk van God. Er worden echter nergens leerstellingen overgebracht.

In het gesprek over de rol van dromen is behoefte aan een nauwkeurige definitie van het begrip openbaring. Er heerst een voortdurende spraakverwarring, omdat openbaring vaak verstaan wordt als zelfopenbaring. Dit begrip beperkt de openbaring echter tot dat wat er over God bekendgemaakt wordt. Dat is een enorme versmalling. Niet iedere openbaring van God is zelfopenbaring van Hem. Openbaring is van oorsprong veel ruimer. Niets in de Bijbel duidt erop dat de openbaring van God in brede zin na Jezus Christus gestopt is. Zie daarvoor het boek Handelingen.

Het is zonder meer waar dat de Bijbel als bron en norm voor het geloof functioneert. Zeker in leerstellig opzicht. Droominhouden die in leerstellig opzicht tegen het getuigenis van de Schrift ingaan, moeten worden afgewezen. Maar dat laat onverlet dat de Heilige Geest Zich ook nu nog door dromen en visioenen aan mensen openbaart. Zelfs met inbegrip van hun interpretatie. Daar zit geen doelgroepbeperking of geografische beperking aan vast.

Katwijk

Bovenstaande zou kunnen worden aangetoond door middel van een onderzoekje. Ik zou bijvoorbeeld erg benieuwd zijn naar de reactie in een orthodoxe kerkgemeenschap in bijvoorbeeld Katwijk als een zendeling daar op een zondagmorgen na de dienst zou vragen om goddelijke droomervaringen met hem te delen. Het zou mij niet verwonderen als met die reacties meerdere nummers van Terdege en GezinsGids gevuld kunnen worden. Of de droomontvangers zich ook daadwerkelijk zullen melden, is echter zeer de vraag. Immers, als er in het theologisch kader geen ruimte voor dromen is, verdwijnen de ervaringen van mensen naar de achtergrond en onttrekken ze zich aan onze waarneming.

De auteur is predikant van de hervormde gemeente in Rotterdam-Kralingen. Hij werkte zeven jaar als zendingspredikant in Peru voor de Gereformeerde Zendingsbond (GZB). Hij bereidt een proefschrift voor over de rol van dromen bij christenen in de Peruaanse Andes.