In maart zag het tienjaarlijkse SCP-rapport ”God in Nederland” het licht, een initiatief van de KRO. Het laat een dramatische daling van het aantal kerkgangers en ‘gelovigen’ in Nederland zien. Media reageerden in koor: kerk en christelijk geloof verdwijnen.

Verdwijnt God echt uit Nederland? Rond deze vraag organiseerde de faculteit der godgeleerdheid van de Vrije Universiteit maandag een congres ter opening van het academische jaar.

Prof. Joep de Hart, hoogleraar kerk en wereld aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) en onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), waarschuwt tegen overwaardering van het rapport en te vergaande conclusies. „Zo’n rapport is geen flesje haarlemmerolie. Religie is niet te vangen in statistieken en getallen. Na de cijfers komt de verbeelding of de interpretatie. Dat kan zorgen voor een ander beeld. Zo blijkt uit het rapport dat kerkgang in gevestigde kerken afneemt, maar dat immigrantenkerken vaak uitpuilen.”

De Hart concludeert dat niet het atheïsme, maar het relativisme de grootste bedreiging vormt voor kerk en theologie. De verbinding met institutionele kerken kan verdwijnen, maar religiositeit niet, stelt hij. „Op de bodem van het menselijke hart bestaat toch altijd weer een diepe ontvankelijkheid voor het goddelijke. Daarom kan wel de zondagse kerkgang, maar niet het gevoel voor religie verdwijnen. Het SCP-rapport is hooguit een landkaart, geen wegwijzer.”

Ontvangende houding

„Ronduit belachelijk” noemt prof. dr. Erik Borgman, hoogleraar theologie van de religie aan de Universiteit Tilburg, de vraag of God uit Nederland verdwijnt. „Het is belachelijk te concluderen dat God uit Nederland verdwijnt omdat de meeste Nederlanders niet meer aan God denken.”

Borgman benadrukt dat theologen niet uitgerangeerd zijn, al gaan kerkelijke instellingen ten onder. Hij stelt dat juist de christelijke theologie een alternatief is voor de huidige geestelijke malaise en dat ze adequate antwoorden biedt op onoplosbare samenlevingskwesties.

Theologie leert de van God vervreemde samenleving van het gegevene te leven, aldus de hoogleraar. „Noties als een ontvangende houding en het zich geaccepteerd weten zijn bevrijdend en helend voor een maatschappij waarin de maakbaarheid overheerst.” Borgman wenst dat de theologie weer uitgaat van de grondstelling van de middeleeuwse theoloog Thomas van Aquino. Voor Aquino was God de grond van alles. Daarom bracht hij alle levens­aspecten in verband met God.

Volgens Borgman doet theologie ertoe – onafhankelijk of kerkelijke instituties floreren of verflauwen. „De vraag is niet óf theologie nog wel kan doorgaan terwijl kerken verdwijnen. Begin dan met echte theologie in de situatie waarin je verkeert!”

Tijdens het congres presenteren studentenverenigingen zich en leveren vertegenwoordigers van diverse seminaries die zijn verbonden aan de faculteit godgeleerdheid van de Vrije Universiteit een bijdrage door middel van een column. Een bestuurslid van de Gereformeerde Theologische Studentenvereniging Voetius wijst op het belang van het theologendispuut dat is overgeplaatst van Utrecht naar Amsterdam.

E. de Waard, student aan het Hersteld Hervormd Seminarie, pleit voor een duidelijke identiteit. Volgens hem is kerkverlating mede een gevolg van vervaging van de boodschap. In de praktijk blijkt dat de betrokkenheid groter wordt naarmate de Bijbelse inhoud wordt geaccentueerd, aldus De Waard.

R. van de Belt uit Zwolle –door de VU uitgeroepen tot topstudent van het jaar– presenteert het platform Jonge Theologen met een gelijknamige website. Dit platform wil een podium bieden voor jong aanstormend theologisch talent.

Lees ook in Digibron:

Aantal leden in grote kerken van Nederland blijf dalen – Reformatorisch Dagblad (14 maart 2016)

„Voor wie ’s zondags nog kerk bezoekt, kán dit geen koude douche zijn geweest” – interview met Kaskionderzoeker dr. Ton Bernts in Reformatorisch Dagblad (8 april 2016)