Pistoolschoten in Bunschoten. De 20.000 inwoners van het christelijke dorp wisten een paar maanden geleden niet wat ze meemaakten. Polen raakten slaags met elkaar. Wonderwel vielen er geen slachtoffers. Commotie ontstond er ook toen onlangs een Poolse arbeidsmigrant lopend door het dorp met een wapen liep te zwaaien; het bleek een alarmpistool te zijn. Afgelopen vrijdag was het weer raak. Bij een ruzie tussen twee Polen raakte een man zwaargewond. De afgelopen vier maanden deed zich een vijftal geweldsincidenten voor binnen de pakweg 700 zielen tellende Poolse gemeenschap in Bunschoten. Op initiatief van SGP en VVD houdt de gemeenteraad vanavond een spoeddebat over de problemen.

Schreeuwen

Maken de Polen er in het dorp van vis en brood een potje van? „In de nacht van zaterdag op zondag hoor ik Polen tot halfvijf schreeuwen en joelen. Die mensen kunnen zich toch wel een beetje aanpassen?” verzucht Eva Lakenman-Koelewijn (60), terwijl ze een kozijn van haar huis van een lik verf voorziet. Tegelijk zegt ze dat ook sommige Bunschoters te diep in het glaasje kijken.

Polen moeten „niet met pistolen lopen zwaaien.” Volstrekt helder is dat voor een Bunschoter, werkzaam in de visindustrie. Met een glas fris in de hand geniet hij op de haven, waar botters liggen afgemeerd, van de zon.

De veertiger, die anoniem wenst te blijven, wil niet alle Polen over één kam scheren. „Niet elke Pool loopt hier met een pistool rond. Hardwerkende Polen drinken na het werk denk ik meer bier en whisky dan Nederlanders. Hoe verder je richting Moskou gaat, hoe meer ze drinken. Een Pool doet hier het smerige werk en wordt nog met de nek aangekeken ook. Dan kan ik me voorstellen dat die mannen stoom afblazen door het op een drinken te zetten. En we weten dat alcoholmisbruik kan leiden tot agressie.”

Niet gerust is hij over de werk- en woonomstandigheden van de Polen. „Ik denk dat uitzendbureaus hen aan alle kanten pakken. Moderne slavernij is het. Die Polen houden hun mond en zijn allang blij dat ze werk hebben.”

Dat enkele maanden geleden een Pool tijdens een ruzie met een landgenoot in Bunschoten een serie kogels afvuurde, is „vrij pittig”, zegt uitbater Coen van As (47) achter de bar van café BU2, bij de haven. Maar Bunschoter jongeren zijn ook niet altijd even braaf, stemt hij in met een paar mannen aan de bar.

Zelf verdiende de uitbater geld aan de verhuur van woonruimte aan Polen boven café BU2. „Er zitten daar vier slaapkamers.” Groepen van zo’n acht arbeidsmigranten hadden er onderdak in een uitgeleefde ruimte. Of Van As zelf meewerkte aan uitbuiting? De cafébaas vindt van niet. „Het zag er boven oud uit, maar alles werkte naar behoren. Ik werd betaald door een uitzendbureau.”

Voor uitzendbureaus ligt er „zeker” een taak om te voorkomen dat Poolse arbeiders in Bunschoten voor onrust zorgen, zegt John van de Veen, directielid van Cobevo Uitzendgroep, onder meer actief in Bunschoten. „Van groot belang is om al in Polen de werving en selectie van arbeidskrachten op orde te hebben.”

De twee Poolse arbeiders die vrijdag betrokken waren bij een stevige vechtpartij, waren uitgezonden door Cobevo. „Vreselijk. Het lijkt erop dat ze een borreltje te veel ophadden en dat een ruzie uit de hand is gelopen. Maar we willen van de betrokkenen precies weten wat er is gebeurd.”

Goede huisvesting van de Polen is van belang, zegt Van de Veen, ook om te voorkomen dat er in volgepropte woningen spanningen ontstaan. „Wij brengen maximaal vier mensen per woning onder. Maar er zijn broeders in de uitzendmarkt die het minder nauw nemen met de regels.”

Wijkagenten

Bunschoters zijn ongerust over de gewelddadigheden binnen de Poolse gemeenschap, merkt fractievoorzitter Jan-Bert Heinen van de SGP. De oppositiepartij (2 van de 19 raadszetels) vroeg samen met collega-oppositiepartij VVD (2 zetels) het spoeddebat voor vanavond aan. „Bunschoten zit niet te wachten op onrust. Een van de Polen heeft recent zelfs een agent bedreigd. De overheid moet paal en perk stellen aan deze misstanden.” Invoering van een limiet voor het aantal Polen in Bunschoten „zou onderwerp van discussie kunnen zijn”, vindt Heinen. Ook hij wil ervoor waken „alle Polen over één kam te scheren.”

Wat broeit er in de Poolse gemeenschap? Dat moet goed worden uitgezocht, vindt fractievoorzitter Walter Koelewijn van collegepartij ChristenUnie, met 8 van de 19 zetels veruit de grootste van Bunschoten. Vanavond wil Koelewijn pleiten voor extra wijkagenten. „Die moeten proberen om problemen te voorkómen.” De CU’er wijst erop dat de Polen „hard nodig” zijn om de lokale industrie draaiend te houden.

De Polen leven min of meer apart van de Bunschoters, beaamt hij. „Het mooiste zou zijn dat de Polen integreren, maar de praktijk is anders. Het is logisch dat Polen elkaar opzoeken. Dat doen Nederlanders in Canada ook.”

„Gros winkeldieven is Pools”

Harry van Twillert (47), baas van drogisterij Etos in hartje Bunschoten, is „niet van het generaliseren.” Maar feit is, zegt hij, dat zo’n negen van de tien winkeldieven in zijn zaak een Pool of een ander Oost-Europeaan is. „Dagelijks” vindt hij lege doosjes in de schappen. Van alles grissen de dieven mee. Babyvoeding, gezichtscrème, parfum. Jaarlijks zegt Van Twillert voor zo’n 12.000 euro het schip in te gaan. Zo’n „vijftien keer per jaar” rent hij de dieven achterna.

Menig Pool is ongelukkig met alle commotie. „Geweld is niet goed”, zegt de 29-jarige Poolse arbeider Pawel Wisniewski („ik verdien hier vier keer meer dan in Polen”), lopend op slippers in het winkelcentrum. „Misschien zijn sommige Polen in eigen land voor de politie gevlucht en zorgen ze hier nu voor problemen.”

De 53-jarige Poolse schoonmaakster Iwona, zo’n zeven jaar in Nederland, verfoeit de strapatsen van sommige Polen. „Ik ben boos op hen. Je moet normaal doen. Het is niet normaal om te gaan schieten.”