De leiders van de Grieks-orthodoxe, de Armeens-orthodoxe en de franciscaanse custodie van het Heilige Land zijn het eindelijk eens geworden over de restauratie van de Grafkapel in de Heilige Grafkerk in Jeruzalem. Een interdisciplinair team onder leiding van prof. Moro­poulou van de Nationale Technische Universiteit van Athene is met de klus begonnen.

Moropoulou heeft hiervoor onder meer gewerkt aan de Hagia Sophiamoskee in Constantinopel. „Dat was een mooie ervaring”, zegt ze, staand tussen de bouwmaterialen buiten de kapel. „Maar deze restauratie is zo geweldig, die is nergens mee te vergelijken.”

De restauratie gaat gelijk op met wetenschappelijk onderzoek door studenten aan haar universiteit. Als er belangrijke beslissingen moeten worden genomen, komen de leiders van de drie kerken bij elkaar om knopen door te hakken.

De restaurateurs begonnen in mei met de voorbereidingen. In juni voerden ze bouwmaterialen, instrumenten en gereedschappen aan. „We hebben inmiddels belangrijke vorderingen gemaakt”, zegt de hoogleraar tevreden. „De grafkapel blijft toegankelijk voor pelgrims en voor het houden van de erediensten. Daarom doen we ons werk ’s nachts. We beginnen om zeven uur ’s avonds en stoppen om kwart voor zes ’s morgens. Alleen de wetenschappelijke metingen kunnen we overdag verrichten – daardoor lopen bezoekers geen gevaar. Ik ben de drie christelijke gemeenschappen dankbaar dat zij na 200 jaar een akkoord hebben bereikt en dat ze het aandurfden om het inter­disciplinaire team de verantwoordelijkheid te geven.”

Dekstenen

Het grafmonument heeft in de loop der eeuwen veel te lijden gehad, zegt de wetenschapper, die overigens zelf Grieks-orthodox is. „Hoewel bouwlieden vroeger hun best deden en handelden met de kennis van toen, konden ze niet weten wat wij vandaag wel weten. Maar we kunnen met zekerheid zeggen dat het nooit gevaarlijk is geweest om de Grafkapel te bezoeken. Ondanks de kwaliteits­vermindering bleef de betrouwbaarheid van de constructie behouden. Maar het was wel tijd om er iets aan te doen, omdat het anders alsnog gevaarlijk zou worden.”

De restaurateurs halen de dekstenen van de buitenmuur van het graf af en schrijven er nummers op, zodat ze deze later weer op dezelfde plek kunnen terugzetten. Achter de dekstenen bevindt zich het metselwerk, bijeengehouden door specie. Het binnenwerk stamt uit de elfde eeuw –de tijd van Constantijn Monomachus en uit de twaalfde eeuw – de tijd van de kruisvaarders.

Het metselwerk is aangetast door regenwater, dat door de opening van de dom boven de kapel naar binnen kwam. Het restauratie­team onderzoekt op welke plekken de muur versteviging nodig heeft.

Achter de muur bevindt zich de rots van het graf zelf. Moropoulou heeft deze onderzocht met een endoscoop – zo kon ze door een kleine opening achter de muur kijken. Graveersels van de eerste pelgrims heeft ze daarbij niet waargenomen, maar ze zag wel scheuren.

Ook het dak van de kapel krijgt een beurt. Het team zal daar het overbodige materiaal verwijderen, de structuur onderzoeken en waar nodig reparaties uitvoeren. Als straks alles klaar is, zal de muur worden verstevigd met ankers van titanium. Klaar om weer miljoenen pelgrims te laten passeren.

Laboratorium

Collega-onderzoeker dr. Katerina Delegou laat de laboratoriumruimte zien. Die bevindt zich op een hogere verdieping in de basiliek, waar de franciscanen de baas zijn. Delegou toont een steen die voor een deel is zwartgeblakerd door de kaarsen van biddende pelgrims en voor een ander deel is schoongepoetst. De stenen krijgen een beschermlaag voordat ze beneden op hun oude plekje worden teruggeplaatst.

Terug op de begane grond wijst Delegou op de nog niet-verwijderde dekstenen in de zuidelijke muur van de grafkapel. Ze zijn zwartgeblakerd. „We hopen dat alles er straks in maart 2017 heel mooi uit zal zien en dat wetenschappers ons werk zullen accepteren. Maar de pelgrims zullen ermee moeten stoppen om hun kaarsen tegen de stenen te plaatsen. De drie christelijke gemeenschappen zijn het erover eens dat dat niet meer is toegestaan.”