Hoe Jabhat al-Nusra in Syrië een lange neus trekt naar Amerika en Rusland
Terreurnetwerk al-Qaida maakte afgelopen week duidelijk dat de wereldwijde jihad de internationale gemeenschap strategisch altijd net een stap voor is. Na maanden van gesteggel was er een voorzichtige overeenkomst tussen de VS en Rusland over het coördineren van de strijd tegen Jabhat al-Nusra (JAN, de Syrische tak van al-Qaida). Jabhat al-Nusra maakte echter plotseling enkele dagen geleden bekend dat het niet langer de merknaam van al-Qaida zal gebruiken, maar onder een andere benaming verder gaat.
Er waren al geruime tijd geruchten dat bepaalde golfstaten hierop aandrongen. Als Jabhat al-Nusra niet langer deel zou uitmaken van al-Qaida, zou dat immers de financiering van deze beweging vergemakkelijken.
Osama bin Laden had al in 2010 de Somalische al-Shahaab een brief geschreven. Al-Shabaab wilde lid worden van al-Qaida, maar Osama raadde dit af. Het zou de Verenigde Staten namelijk een voorwendsel geven om al-Shabaab te bombarderen. Belangrijker dan de naam was de gemeenschappelijke ideologie.
En zo is dus ook de Syrische Jabhat al-Nusra uit de al-Qaidaboot gestapt, met uitdrukkelijke goedkeuring van al-Qaidaleider Zawahiri. Jabhat al-Nusra prees Zawahiri uitbundig omdat deze „de belangen der Syriërs boven die van zijn organisatie had gesteld.” Zawahiri was nooit erg gecharmeerd van Jabhat al-Nusra.
De naamsverandering betekent geen ideologische heroriëntatie. Het gaat beide groepen om een islamitisch emiraat in Syrië. Veel Syrische milities aarzelden al om zich bij Jabhat al-Nusra aan te sluiten vanwege al-Qaida. Ze vreesden hiermee het doelwit te worden van Amerikaanse en Russische bombardementen.
De vraag kan worden gesteld of dit een verzoening tussen al-Qaida en Islamitische Staat (IS) dichterbij brengt. In een video van september vorig jaar leek al-Qaida leider Zawahiri IS al een palmtak aan te bieden. Hij stelde dat „moslims in geval van een strijd tussen kruisvaarders, safaviden (sjiieten) en secularisten enerzijds en jihadisten anderzijds verplicht waren om hun medemoslims bij te staan. Moslims waren in dit geval ook verplicht de groep van Bagdadi te helpen”, waarmee hij IS bedoelde.
Jarenlang hoopten westerse beleidsmakers dat de onderlinge broederstrijd tussen al-Qaida en IS beide organisaties zou verzwakken. In werkelijkheid gebeurde echter het tegengestelde. Nadat bekend was geworden dat Jabhat al-Nusra zich losmaakt van al-Qaida, werd dit door sommgen geïnterpreteerd als verzwakking van al-Qaida. Deze scheiding der wegen was echter geheel conform de wens van Zawahiri.
Nu het kalifaat in Syrië en Irak terrein moet afstaan, heeft IS zijn imago van onoverwinnelijkheid verloren. Het zou kunnen leiden tot een toenadering tussen IS en Jabhat al-Nusra. Zeker nu deze laatste officieel geen lid meer is van al-Qaida. De situatie in Syrië is hiermee nog complexer geworden, met de mogelijkheid dat een kalifaat wordt afgewisseld door een emiraat.
