Dat het land van Erdogan en zeker zijn bewind niet echt past binnen het Europese kader, is geen inzicht dat pas kon groeien nadat de Turkse heerser zijn repressieve maatregelen nam na de mislukte staatsgreep van eind vorige week. Al veel langer was er twijfel of toelating van Turkije tot de EU verstandig is.

Het probleem is dat de Turkse gedachtewereld anders is voorgeprogrammeerd dan de Europese. Hij is in hoge mate gestempeld door de islam, terwijl –ondanks alle secularisatie– de westerse wereld nog altijd tekenen draagt van het joods-christelijk denken.

Dat uit zich onder andere door een andere kijk op gezag. In de achterliggende dagen is de couppoging van vorige week bij herhaling veroordeeld met het argument dat de regering van Turkije democratisch is gekozen. Daarom verdienen de rebellen geen steun. De opstand is onwettig. Maar daarmee is niet alles gezegd. De invulling die Turkije geeft aan het begrip democratie is een andere dan die van westerse landen. Een regering die democratisch wil zijn, moet daar ook naar handelen.

De wereld schrikt nu van de keiharde maatregelen die Erdogan neemt. Dat is ook terecht. Maar laat niemand vergeten dat er op het punt van mensenrechten al heel lang veel mis is in Turkije. Minderheden worden onderdrukt. Denk alleen maar aan de Koerden. De persvrijheid is beperkt en aan de onafhankelijkheid van de rechtspraak schort het een en ander.

In West-Europese landen zou de bevolking daar veel eerder tegen hebben geprotesteerd dan in Turkije. Veel dingen die Europeanen ondemocratisch vinden, accepteren Turken als normaal. Al is Turkije in de ogen van veel andere moslimlanden sterk geseculariseerd, elementen van de islamitische ideeënwereld zitten nog steeds in het DNA van het volk. Een belangrijk element daarvan is dat men veel terughoudender is in kritiek op autoriteiten. Echt democratisch denken en handelen is hun vreemd. Dat is een belangrijk verschil met de westerse wereld. Mede daardoor krijgt Erdogan de ruimte om autoritair, zelfs bijna dictatoriaal op te treden.

Toetreding van Turkije tot de EU zou daarom steeds tot botsingen leiden. De recente maatregelen van Erdogan bevestigen alleen maar dat er sprake is van een totaal verschillende denkwijze. Dat binnen 24 uur grote delen van beroepsgroepen op non-actief worden gezet, bewijst alleen maar dat de regering het hele volk al heel lang in de gaten hield met behulp van een inlichtingenapparaat. Anders konden nooit zo veel mensen binnen zo’n korte tijd worden aan- of opgepakt. De lijsten lagen klaar.

Dat past niet in een democratie. Daar functioneert de regering niet om het eigen volk continu te bespionneren omdat het potentieel gevaarlijk is, maar is het juist haar taak het volk te vrijwaren van gevaren. Er is dus al lang veel reden om Turkije niet toe te laten tot de EU. Dat is niet van vandaag of gisteren.