Wat doe je als jongere zonder diploma’s of zonder vooruitzicht op een baan op het platteland van Ethiopië? Voor jaarlijks duizenden jongeren is het antwoord: migreren. Als het niet legaal kan, dan wel illegaal. In dat besluit speelt vaak ook druk vanuit de familie mee. Geslaagde migratie komt immers de hele familie ten goede, doordat er geld teruggestuurd wordt naar het thuisland.

Er zijn vanuit Ethiopië meerdere bestemmingen in trek: de Golfstaten en Saudi-Arabië, maar ook andere Afrikaanse landen, zoals Zuid-Afrika. Daarnaast lokt Europa. De weg daar naartoe loopt meestal via Sudan en Libië, om vandaaruit de Middellandse Zee over te steken.

Dagelijks kiezen naar schatting tussen de 50 en 100 Ethiopiërs voor deze route. Soms zijn ze jaren onderweg voordat ze de oversteek naar Europa echt kunnen wagen. Mensensmokkelaars zijn niet goedkoop, dus moet er onderweg gewerkt worden.

Procentueel verlaat nog altijd slechts een klein deel van de Ethiopiërs hun land: 1 procent van de bevolking is migrant. Toch kan de impact van migratie op bepaalde regio’s groot zijn.

Martelingen

Zonder gevaar is illegale migratie niet, onderstreept demograaf dr. Kinfe Abraha Gebre-Egziabher van de Universiteit van Mekelle in Ethiopië. „Denk aan de vermoorde Ethiopische christenen in Libië”, zegt hij, refererend aan de moord op 30 Ethiopiërs in april, en nog eens 16 in mei. De Libische afdeling van IS eiste de slachtpartijen op.

In Libië staan migranten bovendien bloot aan verkrachtingen en systematische exploitatie door hun werkgevers. Volgens een Amnesty-rapport uit mei 2015 (met de veelzeggende titel ”Libië is vol verschrikkingen”) lopen met name christenen uit landen als Nigeria, Eritrea, Egypte en Ethiopië gevaar. Smokkelaars gaan met migranten om alsof het beesten zijn, zeggen getuigen in het rapport.

Dit soort berichten hoor je in Ethiopië echter nauwelijks, zegt Gebre-Egziabher. „Enkel de succesverhalen van migranten doen de ronde.” Fikru Tarekegu, die voor de stichting Dorcas in Ethiopië werkt, herkent dat. „Daarom is voorlichting van groot belang, zodat mensen een meer overwogen beslissing kunnen maken.”

Gebre-Egziabher: „We kunnen migratie niet stoppen, maar we kunnen het wel proberen te reguleren door de negatieve gevolgen te minimaliseren.”

Vakonderwijs

De beide Ethiopiërs waren vorige maand te gast bij stichting Woord en Daad om mee te denken over een programma dat de grondoorzaken van migratie in het zuiden van Ethiopië aan wil pakken (zie inzet). Een belangrijk onderdeel daarvan is het aanbieden van goed vakonderwijs, zodat jongeren perspectieven hebben op de arbeidsmarkt. Een andere belangrijke pijler is het bevorderen van kennis over migratie.

„Met name in het oosten en zuiden van het land komt de ontwikkeling nog nauwelijks op gang”, zegt Tarekegu van Dorcas. Hij wijt dat onder meer aan de sterke bevolkingsgroei, waardoor de vruchtbare grond steeds verder versnippert. Boeren worden steeds kleiner. „Een deel van de jongeren trekt vervolgens naar de grote steden, maar die kunnen de toeloop ook niet aan.”

Er is openbaar vakonderwijs voorhanden, maar de kwaliteit daarvan laat volgens Tarekegu vaak te wensen over. „Het is daarom belangrijk dat er meer goed vakonderwijs komt, met opleidingen die aansluiten bij de behoeftes op de arbeidsmarkt.”

Gebre-Egziabher stipt nog een ander punt aan: het lage zelfbeeld dat veel Ethiopiërs volgens hem hebben. „Ethiopiërs zijn zich onvoldoende bewust van hun mogelijkheden. Ze zouden veel zelfverzekerder mogen zijn over hun kunde en kennis. Ze denken te snel dat een modern leven in Ethiopië buiten hun bereik ligt.”

Niet generaliseren

Feit is dat eenvijfde van de Ethiopische bevolking nog altijd onder de armoedegrens leeft. Toch is de trend positief: in 2000 ging het nog om 44 procent. Ethiopië is één van de snelst groeiende economieën van Afrika, met al jaren op rij extreem hoge groeicijfers.

Op korte termijn betekent dit dat de migratie naar verwachting nog verder zal toenemen. Meer mensen krijgen namelijk de middelen om de reis te kunnen maken. Pas als Ethiopië een middeninkomenslanden is, zal migratie wellicht echt gaan afnemen.

Migratie pakt voor Ethiopië overigens niet enkel negatief uit, maakt Gebre-Egziabher duidelijk. „Het ligt eraan wie er migreert, welke opleiding mensen bijvoorbeeld hebben. Er vloeit ook veel geld terug naar het land. Je kunt niet generaliseren.”

Plan om stroom af te remmen

Woord en Daad ontwikkelde met Dorcas en zeven Ethiopische organisaties een migratieprogramma voor de Ethiopische regio Southern Corridor. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft het consortium gevraagd het programma verder uit te werken en de intentie uitgesproken het met 6,1 miljoen euro te ondersteunen.

In de Southern Corridor heeft volgens schattingen 60 procent van de jongeren plannen om te migreren.