Zo typeert Mika Edmondson, predikant van een Afro-Amerikaanse gemeente in Grand Rapids, de „tamelijk onzichtbare” organisator van de recente protestdemonstraties.

Een bericht op Facebook. Dat was het begin van BLM. Aanleiding? De vrijspraak van George Zimmermann, de man die in februari 2012 in Sanford (Florida) de zwarte ongewapende tiener Trayvon Martin doodschoot. Voor Alica Garza was het onbegrijpelijk dat Zimmermann vrijuit ging. Ze dacht aan haar broertje, die net zo oud was als Trayvon, en huiverde. Huilend in bed realiseerde ze zich dat zwarte mensen in Amerika niet veilig zijn. Als Trayvon Martin blank was geweest, dan had hij nog geleefd. Dat stond voor Alica Garza vast. In diepe vertwijfelde postte ze op Facebook: ”Black lives matter” (zwarte levens doen ertoe). De boodschap landde. Met de hashtag #blacklivesmatter begon de BLM-beweging.

Sinds dit begin als van een mosterdzaadje groeide BLM uit tot een nationale beweging die op vreedzame wijze strijdt voor de rechten van de zwarte burgers. De doorbraak kwam een jaar later, na de dood van twee Afro-Amerikanen: Michael Brown in Ferguson en Eric Garner in New York. Beiden stierven doordat de politie met geweld optrad. BLM organiseerde demonstraties. Sindsdien is de beweging niet meer weg te denken uit de Amerikaanse samenleving.

Mika Edmondson, Afro-Amerikaan en afgestudeerd aan Calvin Theological Seminary in Grand Rapids, zegt gereserveerd te staan tegenover BLM, al heeft hij begrip voor de doelstelling van de beweging. „Net als de oprichters van BLM voel ik me vaak als mindere behandeld worden omdat ik niet blank ben. Dat is zeker.”

Als voorbeeld noemt de predikant dat zijn vrouw niet wil dat hij ’s avonds laat naar de Walmart gaat om boodschappen te doen. „De politie kijkt dan op een heel speciale manier naar me. Ik ben dan geen burger of klant, maar een zwarte – en die moet extra in de gaten gehouden worden. Ik ben een voor de politie risicovol object; geen burger die je normaal tegemoet treedt. Iedere stap is voor de agenten verdacht.”

Frustraties

BLM is volgens Edmondson „het brandpunt en de katalysator” van alle frustraties die de Afro-Amerikaanse gemeenschap heeft opgebouwd omdat ze zich jarenlang getergd voelt. „Wij zwarten hebben op papier dezelfde rechten als de blanken, maar in de praktijk staan we nog steeds ver onder hen. Sociale achterstelling onder zwarten komt veel voor. De situatie is vaak uitzichtloos. Dat wringt.”

Een apart punt is volgens hem het geweld dat de politie jegens zwarte Amerikanen gebruikt. „Dat is niet alleen het gevolg van minachting van de zwarte burgers”, zegt hij. „Het heeft ook met angst te maken. Het imago van met name zwarte jongeren is dat ze snel ontvlammen en dan algauw geweld gebruiken. Dat is een van de oorzaken dat de politie –uit voorzorg– snel naar de wapens grijpt.”

Het gaat Edmondson te ver om te stellen dat de burgerrechtenbeweging onder leiding van Martin Luther King van de jaren zestig niets heeft opgeleverd. „We hebben nu formeel burgerrechten. Discriminatie is officieel verboden. Maar de praktijk is weerbarstig. Dat is het probleem.”

Recent hield de zwarte predikant uit Grand Rapids een lezing over het racisme voor de Bijbelgetrouwe netwerkorganisatie The Gospel Coalition, waar ook mensen als Tim Keller en John Piper bij zijn aangesloten. Daar trok Edmondson een vergelijking tussen BLM en de burgerrechtenbeweging van de jaren zestig onder leiding van ds. M. L. King. Daarin stelde hij dat beide bewegingen overeenkomen in tactiek. „Alle twee proberen het onrecht helder voor het voetlicht te krijgen – zodanig dat niemand meer om de feiten heen kan. De boodschap is steeds dat onrecht schadelijk is voor zowel het slachtoffer als de dader. Beide bewegingen keren zich tegen onverschilligheid, maar houden zich verre van het gebruik van geweld.” De schietpartij in Dallas past volgens Edmondson dan ook niet bij de aanpak van BLM, zoals die ook niet paste bij de burgerrechtenbeweging van Martin Luther King.

Verschillen ziet hij echter ook: „De burgerrechtenbeweging kwam voort uit de zwarte kerken, stond onder leiding van predikanten en had een sterk hiërarchische structuur. BLM is ontstaan buiten de kerken en mist een duidelijke leiding. Het is een gedecentraliseerde beweging waardoor soms het beeld ontstaat van een ongeorganiseerde bende.”

Een ander verschil is volgens de zwarte predikant dat de beweging van ds. King vooral een mannenaangelegenheid was, terwijl BLM in belangrijke mate een zaak van vrouwen is. Daarbij zoekt ze ook aansluiting bij groepen die strijden voor emancipatie van homo’s. „Dat deed King niet. Die richtte zich uitsluitend op de problematiek van de Afro-Amerikanen.”

Kieskeuriger

Edmondson noemt BLM „in het algemeen wat waziger” dan de burgerrechtenbeweging van de jaren zestig. „BLM wil dat de politie op straat niemand hardhandig aanpakt of neerschiet. Terwijl er situaties zijn waarin dat nodig is. Zij protesteert tegen elke vorm van geweld. De burgerrechtenbeweging van de vorige eeuw was veel kieskeuriger. Alleen kwesties waar het onrecht vanaf droop en die bovendien ook de potentie hadden om tot ophef te leiden, werden aangegrepen. Rosa Parks was echt niet de eerste zwarte vrouw die weigerde in een bus op te staan voor een blanke. Maar de organisatoren van het protest kozen welbewust die casus om een boycot te organiseren. Rosa was een sterke vrouw die niet zwichtte voor intimidatie.”

Zorgen maakt Edmondson zich zeker. „De protesten zijn tot aan Dallas vreedzaam verlopen. Maar er dreigt escalatie. En als de geest uit de fles is, dan krijg je die niet zomaar weer terug. Zeker niet bij Afro-Amerikanen. Want vergeet niet dat ze zich lang stil kunnen houden, maar als ze eenmaal tot het kookpunt zijn gekomen, dan is het alsof een vulkaan losbarst. Dat dreigt nu. Dan zouden de autoriteiten nog weleens kunnen terugverlangen naar de vreedzame protesten van BLM.”