De waarde van het onderzoek van dr. Rinke van Hell (RD 29-6) is dat het in kaart brengt hoe christenen reageren op films en wat die doen met hun geloof. Het leidt echter tot een aantal adviezen waar ik vraagtekens bij heb geplaatst (RD 30-6). Ik ben daarbij onder meer ingegaan op de invloed van (korte) films op kinderen en jongeren.

Van Hell wijst in haar reactie erop (RD 4-7) dat zij naar speelfilms en volwassenen gekeken heeft. Dat is juist, maar ze trekt er wel conclusies uit voor het gebruik van films in de kerk en bij de godsdienstlessen in het voortgezet onderwijs.

Nu de film breed is geaccepteerd, kan dit medium dienen als een moderne variant op de gelijkenis, zegt Van Hell. Nieuwe wijn hoort in nieuwe zakken, stelt zij. Ook films zonder religieuze ‘lading’ zetten mensen aan het denken en bieden aanknopingspunten voor een goed gesprek.

Dat laatste is ongetwijfeld waar, maar er gaat wel een vraag aan vooraf: Is elk willekeurig middel geschikt om dat te bereiken, zeker als het gaat om levensbelangrijke vragen? Serveer je dan wijn uit een kartonnen pak in een plastic beker?

Laat ik mijn bezwaar verduidelijken door film vergelijken met een andere kunstvorm: dans. Die komt in de Bijbel voor als zonde (rond het gouden kalf), maar ook om vreugde te uiten en God te loven (bij Mirjam en David). Gereformeerde theologen, van Calvijn tot Kuyper, wezen dans niet absoluut af, maar wel in de vorm die ze in hun tijd zagen.

Zou de huidige wereldse dansvorm geschikt zijn als ‘medium’ om aan gemeentelid, leerling of catechisant vragen over het geloof te stellen? Dat is de lijn die Van Hell voorstelt voor film.

Anders dan dans is toneel onder christenen altijd omstreden geweest. Van de Vroege Kerk, toen toneelspelers niet de doop mochten ontvangen, tot Kuyper, die de schouwburg afwees. De bezwaren rustten niet op de injectienaald­hypothese, al laten ook de gangbare media-effecttheorieën zien dat er wel degelijk negatieve effecten zijn.

De Bijbel toont ons onomwonden en gedetailleerd de gebrokenheid die de zonde heeft veroorzaakt, maar er is geen sprake van acteurs die vloeken, vreemdgaan of iemand vermoorden. Zou het mogelijk zijn om met een schoon geweten de zonde na te spelen? Anders dan bij speelfilms bestonden gelijkenissen uit woorden, al ontbreekt de mimiek daarbij niet. Dat middel heeft Christus aan Zijn discipelen aanbevolen.

„Films kunnen middelen zijn om Gods liefde voor deze wereld te brengen bij hen die de waarheid niet langer vinden in traditionele bronnen, zowel binnen als buiten de kerk”, zegt Van Hell. Maar zolang er woorden zijn die meer zeggen dan duizend beelden, geef ik de voorkeur aan woorden die de diepte van de waarheid kunnen raken. Tim Keller zegt daarover: „Beelden kapen die waarheid en presenteren een versimpelde versie van Gods karakter. Verbale communicatie zorgt ervoor dat je geest en hart aan de slag gaan om het verhaal voor jezelf te vatten en te verbeelden. Beelden hebben de neiging om je te voeren wat de verbeelding van iemand anders heeft geschapen.”

De auteur is adjunct-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad en lector nieuwe media bij Driestar hogeschool.