„Een uitermate belangrijk onderwerp dat de kerk voor vragen en uitdagingen stelt”, zei dr. Pieter de Vos woensdag. Hij is directeur van het International Reformed Theological Institute (IRTI), dat de conferentie organiseerde in samenwerking met de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) en de VU. „Tijdens dit internationale congres moeten de diverse aspecten van migratie aan de orde komen, niet slechts als politiek en maatschappelijk probleem maar als uitdaging aan de kerk.”

Een van de vragen die aan de orde komen is of de kerk is gebonden aan nationale grenzen of dat ze in Christus een gemeenschap is die alle naties overstijgt, aldus De Vos. „Andere vragen zijn onder meer of de migrant potentieel bedreigend is of juist iemand van wie we kunnen leren, en wat het betekent om compassie te tonen zoals Christus deed. Of gaat het allereerst om recht doen? Vragen over gerechtigheid komen dan naar voren, maar ook over zending en de katholiciteit van de kerk.”

De conferentie van deze week wordt gehouden in samenwerking met New Brunswick Theological Seminary (VS), de theologische opleidingen in Sarospatak en Debrecen (Hongarije), Cluj Napoca (Roemenië) en het Moluks Theologisch Seminarie in Houten. Zo’n 35 studenten uit Amerika, Hongarije, Roemenië en Nederland zijn in Amsterdam voor de summerschool.

Belg en gedoopt

Prof. dr. Van der Borght (hoogleraar aan de VU en predikant in België) beet het spits af op de eerste conferentiedag. Zijn favoriete tekst is Galaten 3:28, waarin staat in Christus noch Jood of Griek, noch man of vrouw is. Hij zet van alle deelnemers op een rij wat hun identiteit is. Familie en religie voeren de boventoon, daarna volgen zaken als politiek, natie, sport, werk en cultuur.

Dat leidt tot spanning, maar ook tot een uitdaging. Van der Borght: „Ik ben gedoopt en blijf een Belg. Daar schaam ik me niet voor. De gereformeerde kerken in Europa zijn altijd nationale kerken geweest. Maar hoe is dan nog de katholiciteit van de kerk te handhaven? De uitdaging voor christenen van vandaag is om zich in de geglobaliseerde wereld te verbinden met de verschillende culturele tradities.”

Een van de eerste migrantengroepen in Nederland waren de Molukkers. Dr. Simon Ririhene, rector van het Molukse Theologisch Seminarie in Houten, vertelde hoe Molukkers bij hun komst in Nederland hun culturele gewoonten achter zich lieten, om economisch vooruit te kunnen komen. „De oudere generatie bestond vooral uit militairen, en daar was de mentaliteit: je hand niet ophouden en gaan werken”, zegt hij.

Die mentaliteit gold ook de kerk. „Oude religieuze tradities en symbolen werden genegeerd omdat men een westerse kerk wilde zijn. Een jongere generatie van Molukkers is nu op zoek naar haar culturele identiteit. Het blijft een uitdaging om een balans te vinden tussen Schrift, traditie en openheid voor de Heilige Geest.”

Prof. dr. Dorottya Nagy, hoogleraar missiologie aan de PThU, speelt een belangrijke rol bij de organisatie van de conferentie. Zij komt uit Hongarije, van waaruit studenten in de zeventiende eeuw naar Nederland vertrokken om daar gereformeerde theologie te studeren. „Kerk en theologie hebben al lang het onderwerp van de migranten op hun agenda gezet, maar er is nog veel werk te doen”, zegt ze. „Er wordt nog te veel gedacht in mythes en clichés. Ik zie tegenstellingen tussen migrant en niet-migrant overheersen. Zo is er een spanning tussen wat de paus zegt in zijn oproep tot barmhartigheid voor de vluchtelingen en de neiging van katholieken om hekken om de naties te zetten.”

Angst

Haar landgenoot dr. Sandor Enghy uit Sarospatak ziet in Hongarije de rust weerkeren na een heftige discussie over migranten. „De overheid wil geen vluchtelingen meer, omdat zij hen ziet als potentiële terroristen. De kerk verwerpt dit angstdenken en ziet het als een christelijke opdracht om vluchtelingen op te vangen.”

In het programma is ook de verdediging door Gert Jan Roest van zijn dissertatie opgenomen. De studie gaat over het Evangelie in de westerse context. Promotor prof. Van der Borght prees in zijn lofrede de relevantie van deze missiologische studie in een postchristelijke situatie.