Vluchteling in de nabije toekomst
De Canadese schrijver Lawrence Hill trok in 2011 de aandacht met ”Het negerboek”, een roman over onderdrukking van hen die geen rechten hebben en geen verweer tegen machtsmisbruik. Bij dat thema blijft Hill in zijn nieuwe roman ”Zonder land”, in het Nederlands vertaald door Arjaan en Thijs van Nimwegen.
Ondanks de overeenkomst in thematiek is er ook nogal wat verschil. ”Het negerboek” ging over een groep zwarten die meevochten in de onafhankelijkheidsoorlog van de Verenigde Staten en als beloning daarvoor vrijheid kregen. Speelt ”Het negerboek” in het verleden, ”Zonder land” heeft de nabije toekomst als decor: 2018. In zijn vorige boek vertelt Hill zijn verhaal met veel respect voor de historische achtergrond. ”Zonder land” daarentegen speelt in Freedom State en Zantoroland, eilanden die volgens de kaart ergens ten zuiden van Sri Lanka zouden moeten liggen maar volledig aan de fantasie van de auteur ontsproten zijn. En ten slotte gaat het in ”Zonder land” niet over zwarten, maar over illegale vluchtelingen.
Geld vergaren
Keita Ali is een hardloper, een mooie metafoor voor illegale vluchtelingen, die altijd in beweging moeten blijven om niet te worden teruggestuurd. Keita is naar Freedom State gekomen om daar de marathon te lopen. Freedom State, een van de welvarendste economieën ter wereld, is rijk en xenofoob. Velen hebben een afschuwelijke hekel aan de illegale bootvluchtelingen die vanuit het arme en dictatoriale Zantoroland proberen een graantje van hun welvaart en vrijheid mee te pikken. Rijkdom maakt niet direct de gedachte wakker dat een mens van geven niet minder wordt – daarvoor hoeven we maar om ons heen te kijken.
Keita duikt vervolgens onder in Afric town, de slums van de hoofdstad. Hij moet geld bijeen zien te vergaren met het winnen van marathons, maar daardoor wordt hij ook meer zichtbaar. Ondertussen gijzelt de regering van Zantoroland zijn zusje en moet hij voor haar losgeld bijeenbrengen. Dat de regering van zijn thuisland niet terugschrikt voor geweld, weet Keita als geen ander. Zijn vader, een kritische journalist, is grofweg door het regime vermoord.
Het verhaal snelt daarna voort als een thriller. Keita’s oude coach zit achter hem aan, de immigratiedienst zoekt hem, de overheid van Zantoroland zet hem per mail onder druk om zo snel mogelijk het losgeld voor zijn zus bij elkaar te verdienen, en ondertussen gaat het met Keita’s gezondheid steeds slechter. Hoe moet dat allemaal goed komen? Het komt goed! Al is het jammer dat dit happy end zo uitentreuren beschreven wordt. Soms is het beter wat aan de fantasie van de lezer over te laten.
Ver van mijn bed
”Zonder land” is net als ”Het negerboek” een heel boeiend boek. Maar zo sterk als zijn voorganger is ”Zonder land” zeker niet. Ten eerste wordt het al op de eerste bladzijde ontsierd door een grove vloek, en dat is niet de enige. Daarnaast komt de verzonnen omgeving niet sterk over. Misschien bedoelde de auteur: dit kan dus overal gebeuren, maar eerder blijft het idee hangen dat het door het moment in de toekomst en het verzonnen land, een nogal ver-van-mijn-bedshow is. En dat is jammer, want de thematiek van vluchtelingen is uiterst actueel en het is verhelderend dat Hill daarbij de kant van de vluchteling laat zien.
Er zijn meer redenen waarom het verhaal niet echt overtuigt. Het komt ook doordat Hill te veel overhoop haalt: gebrek aan persvrijheid, omgang met ouderen die nogal neigt naar Orwells ”1984”, seksslavernij, corruptie enzovoort. Terwijl sommige personen in het verhaal, bijvoorbeeld de jonge student Falconer, onwaarschijnlijk veel voor elkaar krijgen. Wat mij betreft laat Hill zich bij een volgend boek weer inperken door de kaders van een historische gebeurtenis die hij fijnzinnig tot leven laat komen.
Boekgegevens
”Zonder land”, Lawrence Hill; uitg. Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2016; ISBN 978 90 468 2058 2; 447 blz.; € 22,99.
