Uit de cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek woensdag publiceerde, blijkt sinds 2007 een forse stijging van het aantal zelfmoorden. „Mogelijk is er een relatie met de economische crisis. Sinds 2007 zijn sociale vangnetten uitgekleed en de jeugdzorg gereorganiseerd. Geldnood kan dus een oorzaak zijn”, meent Jan Mokkenstorm, directeur van het zelfmoordpreventieteam 113online uit Amsterdam.

Ook psychiater Bart van den Brink legt een verband tussen de economische crisis en het aantal zelfmoorden. „Opmerkelijk is echter dat de crisis momenteel op zijn retour is en dat het aantal zelfmoorden nog steeds stijgt.”

Vooral onder gescheiden mannen en weduwnaars is het percentage zelfmoorden hoog, gemiddeld vier keer hoger dan gemiddeld bij Nederlanders. Mokkenstorm plaatst daarbij direct een kanttekening. „Vier keer een kleine kans is nog steeds geen grote kans. We merken dat deze mensen vaak in een isolement terecht komen. Daar willen wij ze uit halen.”

Risicofactor

Het verlies van de sociale structuur waarin iemand leeft, is een belangrijke risicofactor, merkt Van den Brink. „Een echtscheiding is niet alleen het verlies van een levenspartner. Mensen raken daardoor bijvoorbeeld ook vrienden kwijt. Overigens moeten we niet vergeten dat het overgrote deel van de mensen die suïcide plegen, een psychiatrisch stoornis heeft.”

Bij jongvolwassenen van 20 tot 40 jaar is zelfmoord de belangrijkste doodsoorzaak. Mokkenstorm: „We zijn volop bezig zelfdoding uit de taboesfeer te trekken. We zien nu al resultaten. We hopen over 15 jaar niet meer met 1871, maar met minder dan 800 zelfdodingen te maken te krijgen.”

Heeft de toename van zelfmoorden bij jongvolwassenen te maken met de impact van sociale media op het leven van mensen? Mokkenstorm heeft geen idee. „Op Facebook laten jongeren zien hoe geweldig ze zijn. Ze schamen zich echter voor hun zwakke kanten. Die zullen ze niet zomaar tonen. Ze verwerken die liever alleen. Je kunt daarbij denken aan psychische problemen en medicijngebruik.”

Ook Van den Brink ziet mogelijk invloed van sociale media. Het maakt het sociale verbanden losser, zodat iemand in een ziekte er makkelijker tussenuit valt. „Het is makkelijker om iemand te negeren of te ontvrienden op Facebook dan de huisdeur voor een vriend dicht te houden. Dat roept meer reactie op. Anderzijds kan een opbeurend appje voor iemand die in de put zit een belangrijke steun in de rug zijn om het leven weer aan te kunnen.”

Kompas

Uit onderzoek dat Eleos uitvoert, lijkt vooral het morele kompas van mensen ertoe te doen om al of geen zelfmoord te plegen. „Dat kompas is steeds meer aan het verschuiven van ”God bepaalt wat er in mijn leven gebeurt” naar ”ik bepaal dat zelf wel”. De overtuiging dat de Bijbel zelfmoord afwijst, het besef dat er na dit leven een eeuwigheid volgt en het geloof in het bestaan van de hel, blijken een sterke rem om zelfmoord te plegen. Toch kan in geval van ernstige depressie, bijvoorbeeld, ook deze rem wegvallen.”

Ook sterke sociale verbanden helpen mensen af te zien van het plegen van zelfmoord, vervolgt Van den Brink. „Familie en kerk zijn als het ware een schil om iemand heen. Ze ervaren daarvan steun. Ook kan de omgeving zich inzetten voor de behandeling van iemand met suïcidale gedachten. Uit ons onderzoek lijkt te volgen dat het percentage zelfmoorden in kerkelijke kring lager ligt dan in onkerkelijke kring.”