In de nachtelijke uren is Koster terug op Surabaya en Nieuw-Guinea. Op de buik in de zompige jungle, wapen in de aanslag of kreunend op zijn brits, terwijl de dysenterie en malaria hem teisteren. Vaak voelt hij weer die geweerloop prikken in zijn buik. Het koude staal dat zijn leven voor altijd veranderde. Als de wereld slaapt, is daar Wiep, zijn grote liefde, die mooie Friezin. Indië pakte ook haar van hem af. Wat zou hij graag nog een keer haar hand vasthouden.

Het is zaterdag Veteranendag. De Meppeler gaf naar eigen zeggen zijn leven voor zijn land. Na terugkomst uit de Oost was alles totaal anders. Vooral tussen de oren ging het mis. Nazorg ontbrak in de jaren vijftig totaal en praten deed je als soldaat niet, laat staan huilen. „Ik was nog veel te jong, nog een kind eigenlijk, toen ze me daar naartoe stuurden. Dat had nooit gemoeten. Ze hebben me mijn jeugd, mijn liefde en voor een deel mijn leven afgepakt. En het was grotendeels voor niks. Erkenning en waardering, daar wacht ik op. Ik ben er nog. Het kan nog.”

Patrouille

Sinds zijn vrouw Annie vijf jaar geleden overleed, is Jetze eenzaam. Zijn kinderen wonen ver weg en zijn omgeving wordt steeds kleiner. Hij is nu weer vaker in Indië. Dan is de jonge korporaal op patrouille tussen de rijstvelden of hij hangt weer in zijn hangmat aan boord van de SS Volendam waarmee in 1949 naar de Oost vertrok. Alsof het leven tegen het eind nog één keer alles wil afspelen. De grande finale der gebeurtenissen. Ook zijn grote liefde Wiep danst dan weer achter zijn oogleden. „Het wordt erger en sinds het overlijden van mijn vrouw lijkt het alsof de geest uit de fles is.”

De veteraan zag vreselijke dingen op Sumatra en Nieuw-Guinea. De patrouilles, de hitte, de soms erbarmelijke omstandigheden van zijn verblijf, zijn dysenterie en malaria. De film komt terug, als een boemerang die zich in de laatste hoofdstukken van het aardse leven in zijn hoofd vastzet.

Er is één voorval op Sumatra dat hem continu achtervolgt. „Ik was wachtcommandant en op een gegeven moment miste ik een man. Kort daarvoor vermoordden strijders nog een maat in Padang. Oppassen dus. Na lang zoeken vond ik hem in een klein tentje. Op van de heimwee was hij weggekropen. In het pikkedonker deed ik de rits omhoog; ik stak de loop van mijn wapen naar binnen en meteen kreeg ik een loop in mijn buik gedrukt. Het was mijn maat, totaal in de war. Hij hield mij voor de vijand en ik hem. Ik had hem op een haar na doodgeschoten en hij mij.”

Liefdesbrieven

Het grootste drama vindt niet in Indië plaats maar thuis in Nederland. Koster heeft verkering met de liefde van zijn leven. Wiep. Een mooie meid uit Engwierum, Friesland. Noord-Hollander Koster, maar Fries van geboorte, treft haar in 1948 in Leeuwarden waar hij een opleiding volgt tot melkcontroleur. Liefde op het eerste gezicht. Meteen. Als de geliefden elkaar aankijken, verdwijnt de wereld. Wiep verhuist zelfs voor hem naar Noord-Holland. Een gouden toekomst ligt in het verschiet.

De dienstplicht rukt het stel echter uit elkaar. Jetze moet. Er is geen ontkomen aan. De soldaat en zijn meisje schrijven elkaar lange liefdesbrieven. De vurige woorden van zijn grote liefde slepen Koster door een barre tijd in Nieuw-Guinea. De omstandigheden zijn daar zo slecht dat de manschappen zelfs in staking gaan.

In 1951 gaat Koster met groot verlof na een diensttijd van bijna drie jaar. Het leven oppakken in Nederland gaat niet. Zijn oude baas neemt hem terug, maar doordat hij jaren achterloopt qua opleiding is het lastig om als laborant te werken. De herbelevingen beginnen te komen. „Ik pieker veel over het incident op Sumatra. Mijn meisje Wiep kreeg een andere vrijer terug uit Indië. Moet ik haar opzadelen met mijn ellende? Ik maak de relatie uit. Mijn ouders zijn woedend, Wiep is wanhopig en ik ook. Al haar liefdesbrieven verscheur ik in de tuin. Mijn vader staat erbij te huilen. Tropenkolder, dat is het.”

Achtbaan

Koster is de kluts totaal kwijt. De jaren erna is het leven een achtbaan van gebeurtenissen en emoties. „Ik doe maar wat. Ik mis Wiep elke dag, maar het is te laat. Ik kan de breuk niet meer lijmen.”

Jetze Koster treft zijn latere echtgenote Annie als hij 28 is. Wat na Wiep onmogelijk lijkt, gebeurt toch: ze worden verliefd en trouwen. Jetze en Annie zijn meer dan een halve eeuw samen. In 2010 overlijdt Annie. „We hadden een goed huwelijk. Annie kende het verhaal van Wiep.”

Jetze Koster vindt dat zijn gedwongen tijd in Indië hem een groot deel van zijn leven heeft gekost. Tot op de dag van vandaag ondervindt hij de gevolgen in de vorm van herbelevingen, nachtmerries en zeurende zielenpijn. De uitzending die in 1949 begon, stopte nooit. „Waardering in de vorm van bijvoorbeeld een schadeloosstelling heb ik altijd gemist.”

De oude veteraan wordt naar eigen zeggen aan zijn lot overgelaten. Van de gemeente Meppel kreeg hij ondanks het feit dat niet meer kan traplopen geen traplift. Hij moest maar gelijkvloers gaan wonen. De plaatselijke Wmo-raad raadde hem aan een computer te kopen, zodat hij zijn zaken digitaal kan regelen, maar door zijn Parkinson kan hij de toetsen niet bedienen. Er is niemand die hem helpt. Dat steekt. „Ondanks alles ben ik gelovig, altijd geweest. Soms kijk ik wel eens naar boven en vraag ik mij af of God het wel goed met mij voorheeft. Toch is er ook vertrouwen.”

Trauma

De veteraan is sinds een jaar of vijf in behandeling bij De Basis in Doorn, een instelling die mensen uit publieke geüniformeerde beroepen bijstaat in de verwerking van trauma’s. Twee keer vier dagen per jaar is de oude Meppeler er te vinden. Ook gaat hij regelmatig naar de GGZ Drenthe in Beilen om te praten over de problemen uit het verleden die niet minder worden naarmate hij ouder wordt.

Koster denkt steeds vaker aan zijn grote liefde Wiep. Hoe zou het met haar zijn? Zou ze nog leven? Zou ze hem nog kennen? Na enig speurwerk kwam hij erachter dat ze met haar man naar Canada emigreerde. Via een nichtje hoorde Koster dat ze weduwe is en in een verzorgingshuis woont.

„Ik kreeg onlangs haar telefoonnummer. Ik belde twee keer. Ze hing beide keren op. ”Wrong number”, hoorde ik haar zeggen. Ik herkende naar stem, maar ik begreep dat ze aan het dementeren is. Ik zal Wiep nooit meer zien. Hoe zou het leven gelopen zijn als ze mij niet naar Indië hadden gestuurd? Die vraag blijft mij kwellen.”

Parlement: ook monument naoorlogse gevallenen

DEN HAAG (ANP). Op het Binnenhof is vanaf zaterdag ook een speciaal monument voor de gevallenen van oorlogen en missies van na de Tweede Wereldoorlog. Het Nederlandse parlement wil ook deze groep militairen op deze plek eren.

Koning Willem-Alexander onthult het zaterdag, samen met de voorzitters van de Tweede en Eerste Kamer. Het is dan Veteranendag.

Het monument komt in de hal van de vroegere hoofdingang van de Tweede Kamer aan het Binnenhof. Daar zijn al twee andere monumenten: de Erelijst van Gevallenen 1940-1945 en de Indische Plaquette.

De Staten-Generaal wilden het nieuwe monument op het Binnenhof omdat ze zelf een rol spelen bij het besluit van de regering om inzet te plegen in oorlogsgebieden en bij vredesmissies en ze zich ook bewust zijn van de gevolgen daarvan.

Het is een digitaal scherm waarop de namen van alle gevallenen worden getoond, 6432 militairen. Via het monument is ook informatie te vinden over de oorlogen en missies waarin zij hebben gediend.

De bronnen voor de namen op het monument, de „Lijst van gevallenen tijdens oorlogen en missies sinds de Tweede Wereldoorlog”, zijn de namenlijsten van twee monumenten in Roermond: het Nationaal Indië-monument 1945-1962 en het Monument voor Vredesoperaties.