Dat is tenminste de verwachting van Cor van Dijk van muziekuitgeverij Cantique in Rijssen. Onlangs meldde hij in een nieuwsbrief aan componisten die bij Cantique uitgeven dat hij bezig is met het ontwikkelen van een applicatie waarmee musici binnenkort hun muziek digitaal kunnen aanschaffen en op hun tablet kunnen lezen. „Bladmuziek heeft haar langste tijd gehad”, aldus Van Dijk. „Op termijn komt er helemaal geen papier meer aan te pas.”

Muziekuitgevers zijn volgens de Rijssenaar tot op heden huiverig voor deze verandering, omdat ze vrezen dat digitale documenten eenvoudig zijn te delen en te printen, waardoor uitgeverij en componist inkomsten mislopen. Van Dijk zegt echter met een app te komen waarmee deze problemen worden ondervangen.

De voordelen zijn groot, aldus Van Dijk. Als een musicus nieuwe muziek aanschaft, komt die automatisch in zijn bibliotheek terecht. Z’n eigen verzameling bladmuziek kan hij inscannen en eveneens in de digitale bibliotheek zetten. „De complete kast met bladmuziek op één tablet, met alle zoekmogelijkheden daarbij. Wie wil dat niet?”

Op dit moment zijn veel muziekuitgeverijen op individuele basis bezig om te kijken hoe ze muziek ook digitaal kunnen verkopen. Zo bieden grote Duitse uitgeverijen als Carus Verlag en Bärenreiter al de mogelijkheid om (koor)muziek digitaal aan te schaffen.

Van Dijk kent de initiatieven. Volgens hem hebben die alle hun beperking. De apps werken maar op één bepaald besturingssysteem (Android, Windows of iOS). Of de beveiliging is niet in orde. Of het gebruiksgemak laat te wensen over. Het concept dat hij voor ogen heeft, is hij nog niet tegen­gekomen.

Graag wil Van Dijk de krachten bundelen, zodat muziekuitgeverijen –liefst wereldwijd– op één plek te vinden zijn. Daarom richtte hij de onderneming MyMusicLib op, waarmee hij zijn nieuwe app gaat aanbieden. Alle muziekuitgevers die meedoen, krijgen een eigen shop binnen de digitale bibliotheek. „Ideaal voor de kleine en middelgrote uitgevers”, aldus Van Dijk. „Als die massaal meedoen, wordt MyMusicLib een begrip en volgen de grote uitgevers ook wel.”

Voordelen

Navraag in de muziekwereld levert uiteenlopende reacties op. Kees Proos van Proza Musica uit Veenendaal, gespecialiseerd in bladmuziek voor koren, verwacht niet dat de bladmuziek ooit zal verdwijnen. „Ik denk dat beide varianten naast elkaar zullen blijven bestaan.” Hij ziet de voordelen van digitale muziek. „Als uitgever heb je geen drukkosten. En de klant betaalt geen portokosten. Dus beiden hebben voordeel.” Toch ziet Proos ook veel haken en ogen. „Moeten straks alle koor­leden een iPad aanschaffen? Dat is een kostbaar gebeuren.” Ook de rechten vormen een heikel punt. „Ik krijg weleens bestellingen uit Amerika of Canada. Die muziek lever ik per pdf. Ik probeer dat zo goed mogelijk te beveiligen, maar hoe waterdicht is dat? Ik heb nog wel een heel aantal vragen aan Van Dijk. Maar dat neemt niet weg dat ik open wil staan voor nieuwe ontwikkelingen en goede ideeën.”

Een grote internationale uitgever van bladmuziek is Hal Leonard, die in Nederland in Heerenveen is gehuisvest. Garmt van der Veen van het bedrijf zegt in het verhaal van Van Dijk niet zo veel nieuws te horen. „Hal Leonard is zeer actief op het gebied van digitale muziekuitgaven, al voert de traditionele bladmuziek nog steeds de boventoon in ons aanbod.” Met name op het terrein van de educatie zal bladmuziek in papiervorm nog lang belangrijk blijven, denkt hij.

In de VS heeft Hal Leonard al een paar jaar een app waarmee muziek gedownload kan worden. Ook biedt het bedrijf daar sinds kort digitale bladmuziek aan volgens het ”paid streaming format”, bekend van Spotify en Apple Music. Voor een bedrag van 9,99 dollar per maand of 99,99 dollar per jaar krijgt de klant toegang tot een bibliotheek van tienduizenden titels voor veel verschillende instrumenten. Hoewel er nog geen plannen zijn om dit model ook in Europa te introduceren, is Hal Leonard voorbereid op de digitale ontwikkelingen. „Zodra de markt in Nederland er echt klaar voor is, beschikken we over de knowhow en de infrastructuur om er relatief snel op in te spelen.”

In de bakken snuffelen

Trompettist Arjan Post van uitgeverij Promusic in Doornspijk reageert met twee petten op. „Als uitgever denk ik al jaren na over deze kwestie. Met name de beveiliging is een heikel punt. Als ik muziek uit Amerika download, lukt het me altijd om die ook geprint te krijgen. Papieren muziek kun je natuurlijk ook onder een kopieerapparaat leggen. Maar bij digitaal denken veel mensen toch nog eerder dat alles gratis is.” Als Van Dijk met een goed product komt, doet Post zeker mee. „Daar zou ik heel erg blij mee zijn.”

Als musicus plaatst Post wel een paar kanttekeningen. „Ik zie steeds meer collega’s van een iPad spelen, maar zelf ben ik er huiverig voor. Als trompettist wil ik vaak vooruitkijken in de muziek. Dat is lastig met een scherm.” Er is nog iets. „Toen ik aan het conservatorium studeerde, stonden medestudenten muziek te kopiëren. Ik ging naar de winkel om in de bakken te snuffelen. Het trompet­concert van Haydn: dat schaf je toch gewoon zelf aan? Ik ging vroeger naar Zwitserland naar een beurs waar alle trompetmuziek van de wereld te koop was. Fantastisch! Het zou toch jammer zijn als dat verloren ging?”

Ook Cees van Vugt van GMC Choral Music in Dordrecht staat zeker niet afwijzend tegenover de ideeën van Van Dijk. „Dat koren massaal op de iPad overgaan, zie ik nog niet gebeuren, maar we zijn ons wel aan het voorbereiden om te kijken hoe we koormuziek ook digitaal kunnen uitleveren.” Zo is bij GMC nu al eenstemmige muziek van bijvoorbeeld opwekkingsliederen tegen betaling te downloaden. Meerstemmige koormuziek vooralsnog niet. „Het probleem van de beveiliging blijft een lastige. Krijg dat maar eens waterdicht”, aldus Van Vugt. „Als Van Dijk een goed plan heeft, ben ik daar zeker in geïnteresseerd.”

Handel

Hoe kijkt de handelaar in bladmuziek tegen de digitaliseringsplannen aan? Wilfred Ganzinotti van Broekmans & Van Poppel in Amsterdam ziet nog niet gebeuren dat alle bladmuziek verdwijnt. „Niet binnen nu en vijf jaar.”

Broekmans & Van Poppel werkt zelf momenteel aan de mogelijkheid dat de klant digitale muziek bij hen kan aanschaffen. In september moet dat deel van de website online gaan. Momenteel staan er al 40.000 à 50.000 titels klaar. „Het gaat met name om heel moderne muziek. En om kleinere stukken. Als iemand één nummer van zangeres Beyoncé wil hebben, hikt diegene ertegen aan om een heel boek met vijftien nummers voor 30 euro te kopen. Zulke klanten willen we tegemoetkomen. Maar zoiets doe je niet met ”Das wohltemperierte Klavier” van Bach. Wie gaat er 150 losse vellen printen? Dan koop je toch liever een boek voor 18 euro?”

De muziekhandelaar zou het jammer vinden als de bladmuziek verdween. „Tuurlijk. Maar je kunt het niet tegenhouden. Vroeger kwamen mensen in de winkel. Nu winkelen ze ’s avonds via internet. Daar zullen we mee moeten dealen.”

Ook Arjan Kuiper van boek- en muziekhandel Den Hertog in Houten denkt dat het de komende tijd vooral én én zal zijn. „Mensen komen hier in de winkel omdat ze de bladmuziek in willen zien. Er staat een orgel, zodat ze even kunnen spelen. Dat kan allemaal niet bij digitale bladmuziek. Bovendien: er zijn organisten die van hun kerkenraad niet van een tablet mógen spelen. Dus op korte termijn zal papier wel blijven, denk ik.”

Toch zal de digitalisering toenemen, weet Kuiper. „En daar ben ik als handelaar niet blij mee. Net als dat je niet blij bent dat er cd’s gestreamed worden. Toch gebeurt het. Zo’n ontwikkeling ondergraaft je business. En ik wil wel graag mijn werk houden.”

Kuiper is ook de man achter Klavarskribo in Ridderkerk, die muziek voor klavarspelers uitgeeft. Met die pet op volgt hij de plannen van Van Dijk met belangstelling. „Het is een goed initiatief. Ook voor klavarspelers zal een groot gedeelte op termijn digitaal beschikbaar komen. Hoe snel dat zal gaan? Bij klavarspelers gaat het vaak om oudere mensen. Sommigen hebben al moeite om via de website te bestellen. Die zie ik nog niet zo snel van een tablet spelen.”

Zingen van tablet: alleen maar voordelen

Het christelijk mannenkoor Soli Deo Gloria uit Urk heeft de koormap afgeschaft. Alle mannen zingen van de tablet.

Het begon met een paar „hippe gasten” die de muziek digitaliseerden en van het scherm lazen. Inmiddels hebben alle 23 mannen een tablet, zegt dirigent Jaap Kramer.

De hele muziekmap is intussen gedigitaliseerd. Voor downloads van nieuwe muziek wordt 23 keer een licentie betaald. De koormeester zet alles in een dropbox, waar ieder koorlid de muziek kan vinden. Een keer synchroniseren en je bent weer helemaal up-to-date.

Persoonlijke aantekeningen in de partituur maken, is er niet meer bij, legt Kramer uit. „Dan ziet iedereen dat. We hebben afgesproken dat iemand dat centraal doet. Anders wordt het een bende.”

De Urker dirigent ziet alleen maar voordelen. „Een tablet weegt veel minder dan een koormap. Alles staat haarscherp op het scherm. Je kunt je concertprogramma helemaal samenstellen. Bovendien heb je je hele muziekbibliotheek binnen handbereik, die ook nog eens goed te doorzoeken is. In een muziekkast moet je nog weleens zoeken naar een stuk dat je twintig jaar geleden gezongen hebt.”

Gaat er nooit wat mis met de apparatuur? „Natuurlijk laat er weleens iemand z’n iPad vallen. Maar dan kijk je even bij de buren”, aldus Kramer. Ook het vegen (swipen) op het scherm levert geen problemen op. „Een tikje rechts op het scherm en je gaat een pagina vooruit, een tikje links om terug te gaan. De handelingen die je met een koormap moet verrichten, zijn veel groter.”

Bij alle voordelen is er toch ook een nadeel, bekent de dirigent. „Er gaat iets van romantiek verloren. Het zingen van het ”Ave verum” van Mozart van een oud vergeeld papier heeft wel iets. Dan vraag je je af: Wie heeft dat allemaal vóór mij al gezongen?”