Wat hun ouders er ook van mogen denken, kinderen zijn dol op computers. Vooral om spelletjes op te doen, of hun huiswerk mee te maken. Dat ze ook zelf een programmaatje kunnen schrijven, weten de meesten niet.

De Finse programmeur, auteur en illustrator Liukas zou dat graag anders zien. „Programmeren is eigenlijk gewoon het opsplitsen van grote problemen in kleinere stukjes, zodat een computer ermee uit de voeten kan. Meisjes kunnen heel precies werken en zich op één ding richten en zijn daar dus uiterst geschikt voor.”

Dat betekent niet dat ze de programmeurs in de dop achter de computer zet. Juist niet. Met behulp van het boek gaan meisjes net als hoofdpersoon Ruby op zoek naar vijf edelstenen die haar vader heeft verstopt. Door logisch na te denken, moet Ruby op het goede spoor komen en blijven. Net als in een sprookje, maar dan zonder heksen, feeën of andere sprookjesfiguren.

Kledingregels

Behalve voorleesboek is ”Hello Ruby” ook een doeboek. Meisjes van 5 zijn dol op knippen en plakken, en daar maakt Liukas handig gebruik van. Op de bijbehorende website staat een uit te printen aankleedpop van Ruby en er is keuze uit tientallen kledingstukken. Kinderen mogen zelf kledingregels bedenken en moeten daarna de pop aankleden.

Hoe meer regels, des te lastiger (en leuker) het wordt. Tussen de bedrijven door maken ze zich zo de basisprincipes van programmeren eigen, want een pop volgens zelfbedachte regels aankleden, is volgens Liukas ”computational thinking”. Problemen op zo’n manier analyseren, dat een computer ze zou kunnen oplossen.

Kinderen logisch leren redeneren, daar kunnen we volgens Liukas nooit te vroeg mee beginnen. Het is een techniek die juist in de digitale samenleving van groot belang is.

Wie termen als booleans, algoritmes en debugging even over het hoofd ziet, heeft met ”Hello Ruby” eigenlijk gewoon een soort vakantiedoeboek in handen, maar dan met een hoger doel. In lang niet ieder meisje dat het boek leest en doorwerkt, zal een programmeur schuilen. Dat geeft niet. De spelenderwijs aangeleerde strategieën komen ook van pas als ze op latere leeftijd een IKEA-kast in elkaar zet, of haar slaapkamer moet opruimen. En misschien nog wel het meest als ze juist systematisch ergens naar op zoek moet in een niet opgeruimde kamer.

www.helloruby.com/nl
www.codestarter.nl

Zonder franje

Een van de vaardigheden die Liukas haar jonge lezers wil leren, is abstractie. Dat is vereenvoudigen, alle overbodige details laten schieten en je concentreren op de echt noodzakelijke dingen. Op die manier kun je ook naar je vriendjes kijken: heeft blauwe ogen, lust geen melk, kan al fietsen. Een mens is meer dan een optelsom van een paar details, maar als je de juiste kiest, zijn er verrassend weinig nodig om iedereen apart in een hokje te zetten.

Liukas heeft altijd wat pakkende voorbeelden paraat om een term uit te leggen. Een plattegrond is in haar ogen een abstractie van de wereld en een agenda is een abstractie van je tijd.

De jeugdige Finse programmeur legt de lat voor haar lezers hoog, maar houdt het speels. In de laatste opdracht in het boek komen alle aangeleerde vaardigheden bij elkaar in een zelfbedacht spel. Geen computerspel, maar een bordspel.

Echt aan de slag

Droog oefenen is leuk, maar vroeg of laat willen kinderen natuurlijk zelf een computerprogramma schrijven. Op internet zijn lessen te vinden die kinderen stap voor stap leren programmeren. Een optie is de programmeertaal Python, waarmee ze met een beetje hulp al snel zelf een programmaatje kunnen schrijven om bijvoorbeeld de tafel van drie te laten uitrekenen. Er is ook een speciale programmeertaal voor kinderen: Scratch.

In het Nederlandse basisonderwijs is programmeren, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Engeland, geen verplicht vak. Er zijn wel initiatieven, bijvoorbeeld Codestarter van NEMO Science Museum in Amsterdam en Platform Bèta Techniek. Op codestarter.nl staan projecten waar kinderen van 8 tot en met 12 jaar thuis of op school mee aan de slag kunnen. Zo leren ze een –eenvoudige– website bouwen of maken een simpel spelletje.

Codestarter besteedt net als Liukas veel aandacht aan het oefenen in logisch redeneren. Kinderen worden uitgedaagd om via heldere opdrachten niet alleen de computer, maar ook elkaar te programmeren. Dat kan zo maar een klas opleveren die zich even gedraagt als een robot. Tenminste, als het programma klopt en iedereen doet wat hij moet doen.

Hello Ruby, Linda Liukas; uitg. Nieuwezijds, Amsterdam, 2016; ISBN 9789057124624; 112 blz.; € 17,95.