„Fantastisch nieuws”, reageerde maandag seniorenorganisatie ANBO op het nieuws dat de geplande bezuiniging van 500 miljoen op de langdurige zorg definitief van tafel is. Even verheugd reageerden andere brancheorganisaties. En in overdrachtelijke zin zal ook op het ministerie van Defensie en bij politie en justitie de vlag wel zijn uitgehangen: eindelijk weer wat lucht in de begroting van Veiligheid & Justitie.

Die blijdschap zij ieder gegund. Maar er passen bij de plotselinge vrijgevigheid van het kabinet wel kanttekeningen. Die betreffen nog niet eens in de eerste plaats het feit dat de coalitie nu al zo gespitst is op de Kamerverkiezingen van 2017 dat zij Prinsjesdag drie maanden naar voren haalde en nu reeds de contouren schetst van een voor haar prettig ogende Miljoenennota.

Dat verschijnsel kennen we allang. Welke coalitie uit het verleden was er níét op gebrand om aan het einde van haar regeerperiode cadeaus uit te delen? De paarse kabinetten van eind vorige eeuw hadden er een handje van. En CDA’er Balkenende verzon er zelfs een heuse oneliner voor: „Na het zure komt het zoet.”

De voornaamste kanttekening betreft evenmin het feit dat VVD en PvdA de meevaller van 1,2 miljard euro zo keurig over beide coalitiepartners hebben verdeeld. „Oké, Diederik, als we dan voor jouw achterban de pijn in de zorg wat verzachten, dan vlakken wij voor de liberale kiezer de bezuinigingen op het terrein van veiligheid flink af”, zal premier Rutte gezegd hebben.

Sinterklaas spelen is eigen aan elke coalitie die het eind van zijn regeerperiode nadert. Maar er is één relevant verschil. Sommige coalities zaten zo goed in de slappe was dat zij werkelijke geschenken konden uitdelen: investeringen in deze of gene sector, lastenverlichting voor particulieren of het bedrijfsleven. Andere, zoals Rutte II, moeten een truc toepassen. Eérst zware bezuinigingen aankondigen –en die voor een belangrijk deel ook doorvoeren–, om dan aan het eind van de rit een deel ervan terug te draaien. In de hoop dat dit door betrokken instanties ervaren wordt als een werkelijke gift.

Zeker, van een deel van de 1,2 miljard kan de huidige coalitie met enig recht zeggen dat het een investering is. Zoals van de 200 miljoen die nu extra wordt uitgetrokken voor taalonderwijs aan statushouders. Maar voor de bulk van de meevaller geldt dat het hier toegaat zoals bij een vader die zijn kinderen eerst dreigt met zakgeldverlaging, maar ze later gerust stelt met de mededeling: „Jongens, jullie zakgeld blijft toch op het oude niveau.” Een meevaller die door de kids bíjna ervaren wordt als een verhoging.

Mogelijk prikt de kiezer hier uiteindelijk doorheen. Want ook dit verschijnsel –eerst een spook oproepen en het vervolgens met tamtam verjagen– is zo oud als de weg naar Kralingen. Lubbers en Kok deden het ook: eerst zware ingrepen aankondigen in de WAO, de WW of de bijstand, om ze daarna deels te verzachten. Tevreden bekeken zij een dag later de krantenkoppen: ”WAO toch gered”. Of zoiets.

Deze tactiek werkt nog altijd. Zelfs een kwaliteitskrant als NRC Handelsblad ging gisteren enigszins mee in het coalitieframe, door de kop:”PvdA en VVD verdelen cadeaus” en door het gebruik van de term „investeringen.” Eh…, hoezo investeringen?

Er zit nog een andere adder onder het gras. Want goed beschouwd zijn de Kamerverkiezingen pas over krap negen maanden. En in die tijd kan er veel gebeuren. Wat te denken van mogelijk fikse negatieve economische gevolgen als de Britten over ruim een week voor een brexit kiezen? Een bedrag van 1,2 miljard euro lijkt veel, en ís dat voor elke individuele burger ook. Maar als meevaller op een overheidsbegroting is zo’n bedrag ook weer zomaar, voor je weet, verdampt.

VVD en PvdA beseffen dat terdege. Maar voor dit moment is het hen blijkbaar genoeg goede sier te kunnen maken bij de kiezer. „De zorgsector is klaar voor de toekomst”, klopte Van Rijn maandag het schrappen van de bezuiniging nog wat op. Zíjn oneliner voor de Kamerverkiezingen ligt al klaar. Nu Van der Steur nog…