De bewindsman gaf toe zich verkeken te hebben op de effecten van zijn eerder gepresenteerde plannen. Vorig jaar stuurde de staatssecretaris een brief naar de Kamer waarin hij meedeelde niet langer rekening te willen houden met de levensbeschouwelijke richting van een school.

Zowel bij de oprichting als bij de opheffing van scholen zou dat consequenties hebben. Landelijk gezien kwamen er een paar honderd scholen in de gevarenzone. Daaronder was een fors aantal reformatorische en vrijgemaakt-gereformeerde. Dat vooral binnen die kringen alle alarmbellen gingen rinkelen, laat zich raden.

Het voornemen van Dekker zou ertoe leiden dat de laatste school van een bepaalde richting moest verdwijnen als die onder de norm voor voortbestaan zouden komen. Daarbij was ook nog eens het ingewikkelde dat de opheffingsnorm regionaal kon verschillen. In een stad lag hij bijvoorbeeld vaak hoger dan in plattelandsgemeenten. Juist daar waar de seculiere wind het meest straf waait en ouders dus behoefte hebben aan onderwijs dat past bij hun levensovertuiging, was het vonnis over bijzondere scholen geveld. Met als gevolg dat nogal wat ouders gingen overwegen een andere woonplaats te zoeken.

Ook echtparen die dergelijke plannen voor verhuizing nog niet maakten, gingen rondkijken of er een alternatief was waar ze hun kleuter konden aanmelden. Immers, iedereen weet dat het tussentijds veranderen van school voor kinderen meestal niet ideaal is. Zo werd de leegloop van scholen op levensbeschouwelijke grondslag versneld. Ook al bood de staatssecretaris een overgangsregeling van tien jaar, in feite gaf hij met het aankondigen van zijn plannen de ontmanteling van bijzondere scholen een forse impuls.

Officieel verklaarde Dekker dat hij de onderwijsvrijheid niet wilde inperken. Deskundigen waren het er echter over eens dat dit in de praktijk wel ging gebeuren als zijn plannen zouden doorgaan. De Tilburgse hoogleraar onderwijsrecht Zoontjes zei het in februari van dit jaar onomwonden: „Dekker wil van de bescherming van het bijzonder onderwijs af.” Daarbij wees Zoontjes er wel fijntjes op dat „scholen te lang hebben gedacht dat ze onaantastbaar waren.” De plannen van Dekker maakten in ieder geval weer eens duidelijk dat de onderwijsvrijheid geen onaantastbaar recht is.

Vorige week beloofde de staatssecretaris de scherpe kanten van de plannen af te halen. Hij besefte te rigide te zijn geweest. Dat is positief. Het komt zelden voor dat een bewindsman zo ruiterlijk toegeeft fouten te hebben gemaakt. De staatssecretaris heeft gezegd dat hij aan zijn belofte gehouden mag worden. Die toezegging moet onthouden worden. Maar er is meer. Ook al weten we nog niet wat „de slimme oplossing” van Dekker is, er past dankbaarheid voor de nu geboden opening. Die leek lang uitgesloten.