De huidige verhouding tussen Rusland en de NAVO kan omschreven worden als samenwerking op het scherp van de snede. Rusland is immers nog niet helemaal gerust op de uitbreiding van de NAVO en de mogelijke stationering van Amerikaanse legereenheden in de nieuwe lidstaten, met name Polen en de Baltische staten.

Normale interactie

Wel is het niveau van de verhoudingen ruimschoots voldoende voor normale politieke interactie tussen Rusland en het Westen. Ze zijn gebaseerd op een solide basis van samenwerking tussen de staten en er zijn geen redenen om dramatische verslechtering of verbetering te voorspellen.

Aan de andere kant zijn er bepaalde spanningen in deze betrekkingen. De achterdocht aan beide zijden kan toe- of afnemen, maar ze blijft een factor. De belangrijkste reden is dat Rusland en de NAVO nog geen adequate formule hebben gevonden voor bilaterale relaties. De zoektocht hiernaar zal een van hun belangrijkste taken zijn de komende decennia. Het resultaat mag met enig optimisme tegemoet worden gezien: de partijen zullen vroeg of laat wel een zodanige formule weten te vinden dat ze elkaar niet langer zien als potentiële tegenstanders.

Cordon van bases

Het grootste probleem in deze bilaterale relatie is de mogelijke militarisering van de Baltische staten en van Polen. Maar waarschijnlijk verdwijnt dit probleem als sneeuw voor de zon, omdat er geen serieuze redenen zijn om aan te nemen dat de VS rond Rusland een cordon van militaire bases wil trekken. Naar mijn overtuiging zal het gesprek in Russische militaire kringen over een groeiende dreiging vanuit het Westen, spoedig verstommen.

Het probleem van de ondertekening door van het CFE-verdrag (Conventional Forces in Europe, niet vertalen, AS) de nieuwe lidstaten houdt verband met Ruslands politiek in de GOS-landen, waarbij het Westen vraagtekens zet. De westerse politieke elite ziet de geest van het Russische imperialisme rondwaren. Dat doet hen veronderstellen dat Moskou volledige controle wil krijgen over de voormalige Sovjet-landen. Dit is echter een stereotype van dezelfde orde als de mythe van een toekomstig cordon van Amerikaanse bases om Rusland heen. Als Moskou zijn belangen in de GOS-landen (veiligheid en wederzijds voordelige economische samenwerking) in stand weet te houden zonder de algemeen aanvaarde internationale rechtsregels te schenden, zouden de Russisch-westerse relaties op dit punt wel eens een realistische basis kunnen krijgen.

Andere NAVO-landen

Als er in de toekomst al problemen te verwachten zijn in de verhouding tussen Rusland en de NAVO, zullen die allereerst verband houden met het optreden van de VS. Amerika gebruikt de NAVO als een instrument in zijn buitenlandse politiek. Ik heb nu het oog op de mogelijke stationering van VS-troepen in Polen en de Baltische landen. Die zou Rusland ongetwijfeld zorgen baren en tot een negatieve houding leiden.

Over het militair-politieke optreden van andere NAVO-landen maakt Moskou zich geen zorgen. Zijn militair-politieke en militair-technische relaties met grote spelers op het Europese politieke toneel als Duitsland, Frankrijk en Italië kunnen omschreven worden als opmerkelijk, en zijn relaties met Groot-Brittannië bevinden zich zelfs op het hoogst mogelijke niveau.

Nu het Russische politieke establishment wel militair-politieke vragen heeft bij de politiek van de VS maar niet bij die van de Europese landen, zullen de relaties tussen Rusland en de NAVO-partners een selectief karakter krijgen. En deze houding zal afhangen van Ruslands bilaterale relaties met leden van de alliantie.

Georgië

Ondanks vele problemen pakken Rusland en de NAVO bijvoorbeeld het Georgische probleem met redelijk succes aan. En dat terwijl eind vorig jaar de wereld zich nog afvroeg wat het effect van de ”fluwelen revolutie” in Georgië zou zijn op de relatie tussen Rusland en de VS.

De volgende stap zou moeten zijn het oplossen van de problemen met betrekking tot Oekraïne. Als de partijen hier nog dit jaar in slagen zonder ernstige botsingen en zonder de vitale belangen van Rusland te schenden, zal dit de relatie tussen Rusland en de NAVO nog verder versterken.

Vervolgens staan Wit-Rusland en Moldavië op het programma. Daar moet hard aan gewerkt worden. En het succes hangt af van nauwe en constructieve samenwerking.

Genoemde problemen echter hebben hun wortels in het verleden en zijn voortgevloeid uit het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. De huidige situatie kan niet los worden gezien van de ontwikkelingen in ”Groot Midden-Oosten” en de toekomstige van de ontwikkelingen in Oost-Azië. Daar zouden Rusland en de NAVO de aandacht op moeten richten.

Op korte termijn (gedurende de tweede ambtstermijn van president Vladimir Poetin) zal Rusland nauwelijks pogingen doen om geassocieerd lid van de NAVO te worden. Tegelijkertijd zullen beide partijen samen blijven werken op het gebied van vredesmissies, raketafweer en verscheidene andere terreinen waarop de huidige samenwerking als nuttig en hoopgevend wordt ervaren.

Realistische kans

We kunnen verder aannemen dat in de komende vijftien tot twintig jaar Rusland een realistische kans heeft om een meer betrokken partner te worden van de NAVO en de EU. Een gemoderniseerd Rusland, met een groeiende economie en moderne, effectieve en functionele strijdkrachten, zou kunnen komen tot een hechtere vorm van samenwerking met de NAVO in een aantal Euraziatische gebieden.

Bovendien, in tien tot vijftien jaar zal Rusland hoogstwaarschijnlijk een nauwere band met het Westen in het algemeen krijgen en zal de houding van het Westen ten opzichte van Rusland veranderen. Wat belangrijker is, de Russische houding ten opzichte van het Westen zal ook verbeteren.

Deze trend heeft toekomst.

De auteur is adjunct-directeur van het Carnegie Moscow Centre.