In Sint Agatha, iets ten zuiden van Cuijk, aan de Limburgse Maas, staat het oudste bewoonde klooster van Nederland, het kruisherenklooster van Sint Agatha, daterend uit 1371. Het is het enige middeleeuwse klooster dat de tijd van de Reformatie heeft overleefd.

Sinds 2006 is in de kloostergebouwen het nationaal erfgoedcentrum voor kloosterleven gevestigd. Ruim honderd orden en congregaties in Nederland brachten de afgelopen tien jaar hun archieven, boeken, religieuze voorwerpen, beeld- en geluidsmateriaal onder in het kruisherenklooster te Sint Agatha. Vandaag vierde het centrum het tienjarig bestaan.

Voor het nageslacht

Binnen vertelt bibliothecaris Otto Lankhorst het verhaal van Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven. „In de jaren tachtig van de vorige eeuw stelden enkele religieuzen met historisch besef vast dat het kloosterleven aan het verdwijnen was. Het katholieke landschap was aan het veranderen. Wat moesten de religieuzen doen met hun kloosterarchieven, spullen, boeken? Wat moest er bewaard blijven voor het nageslacht, en waar, en hoe? Al gauw werd duidelijk dat men de kloosterarchieven op één plaats wilde bewaren, dat men het in eigen beheer wilde doen, en dat dat in een kloosterlijke setting zou moeten gebeuren.”

Er werd samengewerkt met de kruisheren. Bij het klooster van Sint Agatha werd een nieuw depot gebouwd voor de oude kloosterbibliotheek van de kruisheren en voor de Nederlandse kloosterarchieven. Lankhorst: „Het zijn de religieuzen die dit hebben opgericht en het zijn ook de religieuzen die dit alles hebben betaald. Hier kwam geen overheidsgeld aan te pas.”

Kelken en kronieken

Wat in Sint Agatha wordt bewaard, is belangrijk materiaal voor de Nederlandse klooster­geschiedenis en voor de bijdragen die de religieuzen hebben geleverd aan de Nederlandse samen­leving op de terreinen van onderwijs, ziekenzorg, maatschappelijk werk en missie, zegt Lankhorst.

Het gaat om omvangrijk archief- en bibliotheekmateriaal. „Het gaat ook om kloosterlijke voorwerpen die de verhalen kunnen vertellen over de bonte verscheidenheid van het kloosterleven, zoals oude schilderijen, portretten van paters en zusters, liturgisch vaatwerk, zoals kelken en monstransen en gebruiksvoorwerpen uit kloosters en kapellen, bijvoorbeeld biechtstoelen en koorstoelen.”

Het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven heeft niet alleen een bewaarfunctie, zegt Lankhorst. „Dit is ook een museum met vaste openingstijden van mei tot en met oktober, wij beleggen bezinningsdagen en symposia en organiseren tentoonstellingen, zoals vorig jaar rond de 500e geboortedag van Teresa van Avila en dit jaar rond de 200e geboortedag van Don Bosco. We bieden informatie aan mensen die onderzoek naar het religieuze verleden doen. Hier is een studiezaal voor mensen die in de geschiedenis willen studeren en we geven rondleidingen aan iedereen die al dit moois met eigen ogen wil zien.”

Kerk en varkensstal

Achter brandvrije kluisdeuren ligt in twee verdiepingen het eigenlijke archief. Lankhorst: „Hier ligt 6 kilometer plankruimte vol met de papieren archieven van afgestoten Nederlandse kloosters. Dat is een afstand van hier naar Cuyk en weer terug.”

In de kloosterkerk kunnen de inwoners van Sint Agatha de kerkdiensten bijwonen, zowel op zondagochtend als op doordeweekse dagen.

Buiten liggen de visvijvers, de begraafplaats, een boomgaard en de kloostertuin, waar een spirituele route is aangelegd. En in de kloosterlijke varkensstal bevindt zich het atelier van kruisheer Edgard Claes.

www.erfgoedkloosterleven.nl