Huizen had tóch een goede burgervader in de oorlog
Huizen moet een hiaat opvullen. Vlug. In de eregalerij van burgemeesters in het gemeentehuis ontbreekt een burgervader die deze eer dubbel en dwars verdient, betoogt de Huizer journaliste Bonnie Kriek-Okkema. Ten onrechte leeft in het Noord-Hollandse dorp nog altijd het beeld dat hij tijdens de oorlogsjaren fout was.
Burgemeester H. Vlug had het hart wel degelijk op de goede plaats. Kriek, die deze conclusie na enkele jaren onderzoek trok, zegt er goede hoop op te hebben dat het portret van de oud-burgemeester er komt. VVD’er Bikkers bracht het onderwerp donderdag ter sprake in de raad. Van de fractieleiders die in 1995 besloten Vlug uit de portrettenreeks weg te laten, is Bikkers de enige die nog steeds raadslid is. Krieks onderzoek bracht hem op andere gedachten.
Het is de vraag of haar boek over de affaire dit jaar nog gereedkomt, maar met het naar buiten brengen van de belangrijkste conclusie wilde ze niet langer wachten: de galerij –ooit een afscheidscadeau voor burgemeester Hoekzema– moet alsnog worden uitgebreid met het portret van ARP’er Hendrik Vlug (1897-1968).
Meer dan de helft
Vlug was sinds 1935 burgemeester, aanvankelijk in Groot-Ammers, Langerak en Nieuwpoort. In 1939 was hij naar Huizen gekomen. De Tweede Wereldoorlog domineerde zijn ambtsperiode in het dorp in het Gooi.
De Duitsers rangeerden in het bezette Nederland eerst de raadsleden uit, daarna de wethouders. Van de burgemeesters verdween een deel, vrijwillig of gedwongen. Anderen bleven op hun post, om de belangen van hun burgers zo goed mogelijk te behartigen én om te voorkomen dat een NSB’er hun plaats zou innemen. Ze moesten manoeuvreren, en dat bracht hen nogal eens in een lastig parket.
Na de oorlog werd de rol van de 950 burgemeesters onderzocht. Meer dan de helft van hen (509) werd uit het ambt ontheven, van wie 435 omdat ze de Duitsers te veel medewerking hadden gegeven. De andere 74 waren niet fout, maar konden toch niet aanblijven. Daarom kregen ze eervol ontslag mét wachtgeld.
Vlug was een van die 74, en daar heeft hij zich tegen verzet vanaf zijn ontslag in 1946 tot hij in 1949 burgemeester van Leerdam werd. Dat hij daar –uit 63 sollicitanten– werd benoemd, zegt volgens Kriek ook al iets.
Goede vaderlander
Zijn verzoeken om eer- en ambtsherstel werden ondersteund door een comité uit de Huizer bevolking dat uit personen van allerlei richtingen bestond. Tot de mensen die een aanbevelingsbrief schreven, behoorden drie hervormde predikanten: G. J. Koolhaas, G. Lans en Jac. Vermaas. De benoeming in Leerdam leidde tot Kamervragen, maar de minister had van de Zuid-Hollandse commissaris der Koningin gehoord „dat aan de goede vaderlandse gezindheid van deze Burgemeester tijdens de bezettingsjaren niet behoeft te worden getwijfeld.”
En toch bleef hier en daar het beeld bestaan dat Vlug fout was geweest. „Hij had vijanden binnen het gemeentehuis”, concludeert Kriek. „Toen de Huizer Courant van drukkerij Bout over Vlugs eerherstel berichtte, werd hij jarenlang door het gemeentehuis geboycot: de krant kreeg geen persberichten meer. Overigens heeft slechts één persoon de burgemeester aangeklaagd. Het aantal mensen dat Vlug steunde, was veel groter.”
Geen wonder, constateert de journaliste. „Hij hielp Joden aan een onderduikadres en zorgde dat hun bezittingen in veiligheid werden gebracht. Hij liet drie mannen die door de SS waren vermoord, ’s nachts stiekem begraven, ook al hadden de Duitsers bevolen de lichamen op straat te laten liggen. Hij werkte de auto- en fietsvorderingen tegen.”
En de lijst is nog langer. „Vlug deed grote moeite om de executie van een Gestaposoldaat als liefdesdrama af te doen, en daarmee voorkwam hij dat de Duitsers wraak namen op de bevolking. Hij regelde dat een Joods jongetje te vondeling werd gelegd en ‘gevonden’ werd door mensen die hem als niet-Jood verzorgden.”
Veel onderduikers
Vlug werd door NSB’ers als anti-Duits beschouwd en liet zijn mening ook ronduit blijken, is Krieks conclusie. „NSB-leider Mussert kwam nogal eens in Huizen, en ook de hoge nazi Göring is er geweest, maar tegelijk had Huizen een zeer hoog aantal onderduikers, onder wie veel Joden.”
Het verhaal dat Vlug fout was geweest, bleef echter rondzingen. Het kwam zelfs terecht in een boekje dat op de plaatselijke scholen werd uitgereikt. Kriek schreef de wethouder aan over haar ontdekkingen, maar kreeg geen antwoord. Daarom heeft ze nu de gemeenteraad benaderd. „In de hoop op herstel van een historische fout.” Burgemeester Hertog heeft in een gesprek met Vlugs kleinkinderen toegezegd mogelijkheden tot eerherstel te onderzoeken.