Ontslagzaken maken sinds jaar en dag een substantieel deel uit van de werkzaamheden van vakorganisaties. Daarbij ging het met name om zaken met een individueel karakter, merendeels conflictsituaties. Sinds anderhalf jaar is vooral het aantal ontslagzaken als gevolg van reorganisaties sterk toegenomen. Dit is niet alleen een gevolg van de slechte economische situatie.

Na jaren van (forse) economische groei zijn veel bedrijven kritischer gaan kijken naar het eigen personeelsbeleid. De arbeidsproductiviteit is door de jaren heen afgenomen en er zijn te veel mensen in dienst om het beschikbare werk te doen, zo redeneert men. De economische dip van dit moment en tegenvallende resultaten vormen dan een extra reden om ’overtollig vet’ weg te snijden en het personeelsbestand te saneren.

Als ontslag dreigt, is het van belang dat betrokkene het hoofd koel houdt en zich niet mee laat slepen door emoties. Met name tijdens het exitgesprek is het belangrijk dat er niet overhaast gehandeld wordt. Laat je niet onder druk zetten om akkoord te gaan met een voorstel van de werkgever. Als de werkgever voorstelt om tot een onderlinge regeling te komen is het verstandig daar niet (direct) mee in te stemmen. Dit geldt ook bij een collectief ontslag.

Van groot belang is om bij dreigend ontslag een professionele adviseur in de arm te nemen. Denk daarbij met name aan een vakorganisatie waar men specialistische kennis in huis heeft. Vrienden en kennissen zullen betrokkene ook gevraagd en ongevraagd van goedbedoelde adviezen voorzien, maar de vraag is of dit verstandige en doordachte adviezen zijn. In veel gevallen wordt de verwarring alleen maar groter.

Een arbeidsrechtdeskundige heeft vaker met het bijltje gehakt en weet ook de weg in de wetgeving. In de wet staan namelijk naast uitzonderingen ook opzegverboden en regels met betrekking tot de procedures. Bovendien kan de deskundige in verweer gaan als bijvoorbeeld blijkt dat er andere opties tot saneren zijn. Ook zijn er diverse mogelijkheden om de sociale gevolgen van ontslag te verzachten door het treffen van een adequate financiële regeling, zoals bijvoorbeeld een (tijdelijke) aanvulling op de uitkering. De beste insteek is om mensen van werk naar werk te helpen. Daarbij kan gebruikgemaakt worden van de diensten van een outplacementbureau.

Naast de juridische insteek is het van belang dat er aandacht is voor de sociale en emotionele kant. Ontslag wegens een reorganisatie kan buitengewoon ingrijpend zijn, zowel voor de werknemer als voor de werkgever. Beiden hebben heel wat uit te leggen in hun sociale omgeving. Veel mensen ontlenen een soort status en levensinvulling aan het werk wat ze doen. En als men dan ineens gedwongen op straat komt te staan, ontstaat een leegte. Dit heeft in veel gevallen ook z’n weerslag op het thuisfront. Ronduit schrijnend zijn de ontslagzaken van hen die eerder te maken kregen met ontslag. De ervaring leert dat zij met geen woord reppen over riante afvloeiingsregelingen, maar hun uiterste best doen om toch vooral maar te kunnen blijven werken.

Tot slot een aantal praktisch tips als werkloosheid de harde werkelijkheid geworden is. U hoeft zich niet te schamen voor uw ontslag. U kunt er niets aan doen dat u werkloos bent. Bovendien blijft u behoren tot de beroepsbevolking. Er zijn overigens voorbeelden bekend van mensen die tijdens de eerste maanden dat ze werkloos waren gewoon net als daarvoor om acht uur van huis gingen met hun koffertje, gesmeerde boterhammen en een appel. Totdat ze tegen de lamp liepen met alle gevolgen van dien voor henzelf en de directe omgeving.

Stel je op als werkwillige, niet als werkloze. Het is van belang om in beweging te blijven. Geef regelmaat aan het leven. Probeer vaste patronen aan te houden. Een dag afwijken van het vaste programma moet aanvoelen als een ’vrije’ dag. Blijf niet hele dagen thuis op de bank zitten, maar probeer aan het werk te blijven, als het even kan ook buitenshuis.

Een optie is om de mogelijkheden te verkennen om de opgedane kennis en expertise toe te passen in een vrijwilligersorganisatie. Ga na of er behoefte is aan om-, bij- of herscholing. Doe een beroepentest en schakel desnoods een loopbaanadviseur in. Wees alert en blijf in de race voor een leuke job. Probeer vooral de sociale contacten te onderhouden. Trek je niet terug en pas op voor een sociaal isolement.

De auteur is coördinator Communicatie & PR bij vakorganisatie RMU.