Revolutie in katholiek onderwijs: lessen islam en hoofddoeken welkom”, kopte de Vlaamse krant Het Laatste Nieuws daags voor Hemelvaart. In het bericht was te lezen dat voorman Lieven Boeve van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen plannen had bekendgemaakt om op rooms-katholieke scholen met veel moslimleerlingen ruimte te scheppen voor hoofddoeken, speciale gebedsruimtes en buitenschoolse islamlessen.

„De tijd dat wij onderwijs voor én door katholieken aanboden, is voorgoed voorbij”, legde Boeve in een andere krant, De Morgen, uit. „De katholieke identiteit hoeft voortaan niet noodzakelijk door elke leerling of leraar te worden gedeeld, zolang ze het project van de school maar ondersteunen.”

Dat project is wat hem betreft die van een „katholieke dialoogschool”: een school die geënt blijft op de katholieke traditie, maar ook ruimte schept voor andere levensovertuigingen. „Het is niet langer de bedoeling om moslims of andersgelovigen te bekeren tot het eigen grote gelijk”, onderstreepte prof. Didier Pollefeyt, vicerector onderwijs aan de Katholieke Universiteit Leuven, met wie Boeve het concept voor de dialoogschool ontwikkelde.

De bekendmaking van Boeve ontketende in Vlaanderen een storm aan reacties. „En zijn katholieken dan ook welkom op moslimscholen? Ik denk het niet!!”, reageerde een lezer op de site van Het Laatste Nieuws. Een ander deed kond van zijn besluit te „vertrekken naar andere oorden.” Hij bleek al snel niet de enige met verhuisplannen te zijn.

Maar ook op politiek niveau stak de wind op. „De dag voor Hemelvaart laat het katholiek onderwijs dus eigenlijk weten dat ze ermee stopt en actief pluralistisch onderwijs zal worden”, reageerde de Antwerpse burgervader en voorman van de Vlaams-nationalistische N-VA, Bart de Wever. Parlementslid Koen Daniëls van dezelfde N-VA betoogde zelfs dat „schoolstrijd 2.0” nu in gang was gezet. In de jaren 1950 kreeg het huidige onderwijssysteem vorm na een hevige strijd tussen rooms-katholieken en „vrijzinnigen”.

Boeve probeerde intussen de angst voor de teloorgang van het katholiek onderwijs te sussen. Hij betoogde het bij uitstek christelijk te vinden om groepen die moeilijk mee kunnen komen er zoveel mogelijk bij te betrekken. „Deed Jezus anders?”

Identiteitscrisis

De voorstellen vanuit de top van het katholiek onderwijs konden ook op bijval rekenen. „We leven niet meer in de samenleving van 70 jaar geleden”, tekende het socialistische kamerlid Caroline Gennez in een discussieprogramma aan. Ze doelde daarmee vooral op de razendsnelle secularisering in de tussenliggende jaren.

Maar juist daarom was het opmerkelijk dat de voorstellen vanuit het Katholiek Onderwijs ook op zoveel verzet stuitten. Het is nota bene bepaald „niet simpel openlijk katholiek in Vlaanderen te zijn”, zei de rector van de Katholieke Universiteit Leuven, Rik Torfs, tegenover De Morgen. „Als je zegt dat je elke nacht een onenightstand hebt met een of andere Vlaamse schone, dan kom je daarmee weg. Maar als ik zeg dat ik geloof en naar de mis ga, dan ben ik voor sommigen plotseling zwakbegaafd.”

Van De Wever wilde Torfs dan ook wel eens weten „hoe katholiek hij nog is. Wat betekent Hemelvaart, waar hij naar verwees, nog voor hem? Laten we het daar eens over hebben”, stelde hij.

Torfs stelt dat de islam het hete hangijzer is, hoezeer poltici als De Wever dat ook zullen ontkennen. Wat dan vooral frustreert is de onduidelijkheid wat Vlamingen daar zelf nog tegenover kunnen stellen. „Zijn (De Wevers, MW) wanhoop zit hierin vervat.”

Godsdienstlessen vervangen

Torfs raakt hier aan een belangrijk punt. Want wat betekent het nog dat de meeste scholen in het land rooms-katholiek zijn – 62 procent van de basisscholen en 75 procent van de middelbare scholen, terwijl het overgrote deel van de leerlingen de kerk nooit van binnen ziet? „We zijn het christendom kwijt en in een katholieke school zal je het niet terugvinden”, twitterde de Gentse moraalfilosoof prof. Patrick Loobuyck.

Loobuyck is mede daarom een geharnast ijveraar voor een algemeen vak ethiek, levensbeschouwing en filosofie (LEF) in plaats van –of tenminste naast– de huidige godsdienstlessen. Tot nu toe krijgen alle kinderen in het Vlaamse openbaar onderwijs godsdienstles vanuit hun eigen levensbeschouwelijke achtergrond. De zeggenschap over die lessen ligt volledig bij de kerken en godsdiensten zelf. In het bijzonder onderwijs wordt standaard godsdienstonderwijs overeenkomstig de richting aangeboden.

Loobuyck vindt het verwerpelijk dat de staat geen enkele zeggenschap over het godsdienstonderwijs heeft en „dat jongeren op levensbeschouwelijk vlak worden misleid.” Hij pleit daarom voor „neutrale” lessen. Critici geloven echter niet in neutraliteit op dit vlak en vrezen een inbreuk op de vrijheid van onderwijs.

Dit is het eerste deel in een tweeluik over de ‘schoolstrijd’ in Vlaanderen. Morgen een interview met prof. Loobuyck met reactie vanuit het protestants godsdienstonderwijs.