In Nederland ligt dat inmiddels achter ons. Na de terreuraanslagen van september 2001 is het voor politici niet vreemd meer de problemen te benoemen. In asielzoekerscentra krijgen nieuwkomers al kort na aankomst een „lesje normen en waarden”, zoals de regering dat strijdbaar noemt.

In Duitsland was dit altijd anders. Door het oorlogsverleden ligt kritiek op minderheden daar veel gevoeliger dan in ons land. Bovendien wisten de traditionele partijen tot voor kort kritische geluiden weg te zetten als extreem. Ook de kiesdrempel hielp om deze groepen buiten het parlement te houden.

Het lijkt erop dat die tijd in Duitsland nu voorbij is. De AfD bleef in 2013 bij de Bondsdagverkiezingen vlak onder de drempel van 5 procent. Zoals het er nu uitziet, zal dat in 2017 niet meer gebeuren. De peilingen wijzen nu op 13 procent. In de Duitse verhouding is dat een middelgrote partij. In enkele deelstaatparlementen wist de AfD hogere percentages te boeken.

De AfD begon enkele jaren geleden als een partij die tegen de euro was. Ook dat werd niet gewaardeerd. De beweging werd weggezet als „professorenpartij.” Inmiddels is de toon veranderd. Voor de nieuwe koers blijkt een grotere markt te bestaan.

Vooral sinds de vluchtelingencrisis van vorig jaar zit de partij in de lift. Dit weekend werd uitgesproken dat „de islam niet bij Duitsland hoort.” Dat is exact het tegengestelde van wat bondskanselier Merkel zei. Deze uitspraak moet als een regelrechte provocatie van Merkel en haar regering worden beschouwd.

Het lijdt geen twijfel dat Merkel met haar open deur voor migranten een risico nam. Zelfs binnen haar eigen partij daar grote weerstand tegen.

De ervaringen van de afgelopen jaren geven ook voldoende aan dat de islam een probleem is in Europa. Een groot deel van de moslims –te vrezen valt een groeiend deel– is radicaal en voelt zich verbonden met allerlei strijdende groepen in het Midden-Oosten. Dat deze mensen onze veiligheid bedreigen, is door de aanslagen in Parijs en Brussel duidelijk geworden.

Merkel heeft nooit ontkend dat de islam anders is, maar stelde daar tegenover: Wees dan zelf wat Bijbelvaster en ga eens wat vaker naar de kerk. Daarmee is niet alles opgelost, maar is wel de bittere toon eruit. Zelfkritiek klinkt anders dan vreemdelingenhaat. Tegelijk hoort zelfkritiek helemaal bij het christelijk geloof. Het is de vraag of een oproep daartoe in een ontkerkelijkte tijd nog goed kan landen.

Dat er op de politieke markt belangstelling bestaat voor het afwijzen van vreemdelingen is zorgwekkend. Vroeger hoorden de Joden er niet bij, vandaag de moslims, en morgen zijn dat anderen. Het valt niet te voorspellen welke groep dat dan betreft, maar beter is het om het roer om te gooien. En zo blijft de oproep van Jeremia 29 actueel: Zoek de vrede voor de stad.