El Niño treft nu al 60 miljoen mensen
APELDOORN. Door aanhoudende droogte in grote delen van Afrika ligt niet alleen honger op de loer, maar ontstaat ook een tekort aan elektriciteit en lopen miljoenen kinderen scholing mis. Het ontwrichtende fenomeen El Niño is bijna voorbij, maar de gevolgen ervan worden nu pas duidelijk.
El Niño heeft Afrika al maanden in zijn greep. Deze maand riep Malawi de noodtoestand uit. Eerder gebeurde dat door Zimbabwe, Lesotho en Swaziland. Zuid-Afrika verklaarde de ergste droogte in een eeuw tijd mee te maken.
In Ethiopië heerst geen officiële noodtoestand, terwijl daar de meeste getroffenen wonen. Volgens de jongste cijfers hebben in dit Oost-Afrikaanse land ruim 10 miljoen mensen voedselhulp nodig, terwijl een kleine 7 miljoen mensen water tekortkomen. In heel zuidelijk Afrika hebben 32 miljoen mensen enige vorm van hulp nodig.
Hoewel Afrika het zwaarst is getroffen door El Niño, zijn de gevolgen van het fenomeen op het hele zuidelijke halfrond merkbaar, zoals ook in Haïti en Midden-Amerika. De Verenigde Naties schatten dat in totaal 60 miljoen mensen wereldwijd aan de gevolgen van El Niño lijden.
El Niño is een regelmatig terugkerend verschijnsel, waarbij het water van de Stille Oceaan opwarmt. Het gevolg is én extreem droog én extreem nat weer. Daardoor snakken delen van Afrika en Latijns-Amerika nu naar water, terwijl mensen in andere delen juist voor overstromingen vluchten.
Droogte en regen kunnen elkaar ook afwisselen, merkte Jacob Jan Vreugdenhil van stichting Woord en Daad vorige week tijdens een reis in Ethiopië. Hij bezocht de noordelijke regio Tigray en zag dat het deel dat vorig jaar nog het meest vruchtbaar was, er nu kurkdroog bij lag. En omgekeerd: in het gebied waar de meeste voedselhulp nodig was vanwege mislukte oogsten, zag het er nu juist weer mooi groen uit. Zo grillig is El Niño.
„In het zuiden van Tigray zag ik boertjes weer op het land ploegen, en tegelijkertijd overal mensen met zakken gedoneerd voedsel lopen”, zegt hij. „De situatie in zo’n gebied wordt wel aangeduid met de term ”groene droogte”. Het land ligt er weer groen bij, maar de mislukte oogsten van het afgelopen seizoen hebben ervoor gezorgd dat mensen finaal door hun voorraden heen zijn. Hulp blijft dus onverminderd nodig.”
Scholen
De droogte heeft intussen niet alleen gevolgen voor de hoeveelheid beschikbaar voedsel en water, maar ontwricht het dagelijks leven ook op andere terreinen. Zo loopt in veel landen de elektriciteitsvoorziening spaak, omdat de energie wordt opgewekt in waterkrachtcentrales. Daarnaast ontberen miljoenen kinderen scholing door het gebrek aan schoon water op scholen. Om dezelfde reden zijn ook veel gezondheidscentra gesloten.
Een logisch gevolg zijn stijgende voedselprijzen. Het Zuid-Afrikaanse Bureau for Food and Agricultural Policy berekende dat basisvoedsel in Zuid-Afrika 35 procent duurder is dan een jaar geleden. In Mozambique doet zich de penibele situatie voor dat de voedselprijzen door politieke onrust het laatste halfjaar al sterk waren gestegen. Daardoor komt de droogte dubbel hard aan.
El Niño kwam niet onverwachts, waardoor er voorbereidingen getroffen konden worden. Er is in Ethiopië volgens Vreugdenhil bijvoorbeeld voldoende hulp om mensen een bestaansminimum te geven. „Uitgehongerde mensen heb ik niet gezien. Maar de voedselhulp is heel basaal, net genoeg om te overleven. De mensen krijgen wat graan, bonen en olie.”
Programmamedewerker noodhulp van Woord en Daad Tineke Morren noemt het waterprobleem nog altijd „nijpend.” „Veel riviertjes staan droog.”
Noodhulp
Het christelijk noodhulpcluster, waarin naast Woord en Daad ook Dorcas, Red een Kind, Tear en ZOA participeren, probeert waar nodig te voorzien in noodhulp, maar wil vooral ook werken aan duurzame oplossingen, zodat mensen volgende droogtes beter kunnen opvangen.
Woord en Daad investeert in Uganda in voedselhulp en in Ethiopië bijvoorbeeld vooral in waterprogramma’s. Er wordt gewerkt aan waterpompen, die door de mensen zelf moeten worden aangelegd en onderhouden.
De leden van het noodhulpcluster vergaderen iedere twee weken telefonisch om de situatie door te spreken. Morren: „We bespreken dan waar de meeste hulp nodig is en hoe we met onze partners kunnen samenwerken. Zo proberen we zo goed mogelijk in te springen op de steeds veranderende situatie.”
De VN vroegen deze week opnieuw aandacht voor de gevolgen van El Niño. Er is nog zo’n 1,7 miljard euro nodig voor hulp op de langere termijn, maakte de ondersecretaris-generaal van de VN, Stephen O’Brien, dinsdag duidelijk. Dit bedrag komt boven op de 1 miljard die al is toegezegd. „Hoe langer we wachten, hoe meer mensen lijden”, zei hij.
