De generale synode, de landelijke kerkvergadering van de Protestantse Kerk, vergaderde donderdag in Lunteren tot in de late uurtjes over de nota ”Kerk 2025. Een stap verder”. Daarin worden plannen uitgewerkt over de toekomst van de kerk, die kampt met teruglopende ledenaantallen en een te ‘zware’ organisatie.

De ruim zestig aanwezige synodeleden gingen, na een aantal wijzigingen, akkoord met de plannen in ”Kerk 2025”. Dat het aantal protestantse classes (regionale kerkvergaderingen) wordt teruggebracht van 75 naar 11, leverde donderdag nauwelijks discussie op. Over de naam van de nieuwe voorzitters van deze regio’s liepen de meningen echter sterk uiteen.

Het moderamen, het bestuur van de synode, stelde de naam regiovoorzitter voor. Scriba dr. A. J. Plaisier sprak tijdens de discussie echter steeds over bisschop. Het was duidelijk: de benaming lag nog niet vast.

Ds. M. Oostenbrink (Zwolle) vond de naam bisschop bezwaarlijk. „De scriba heeft die nu al 25 keer laten vallen, maar ik voel er niet veel voor. De naam bisschop riekt naar macht. In de kerk gaat het om dienen.”

Ds. H. Koetsveld (Hengelo) vroeg zich af of die bisschop ook een vrouw mag zijn, want er zijn gemeenten in de classes die geen vrouwelijke ambtsdragers kennen. En moet de bisschop per se een predikant zijn? Dr. Plaisier stelt dat ook vrouwen regiovoorzitter kunnen worden. „Een bisschop hoeft ook geen predikant te zijn. Een andere ambtsdrager kan ook.”

Andere synodeleden waren bang dat de figuur van de bisschop te veel macht zou krijgen. De zorg dat de kerk een bestuurskerk wordt, achtte de scriba begrijpelijk. „Het is echter nadrukkelijk niet de bedoeling dat de top van de kerk een grote vinger in de pap heeft”, reageerde hij. „De bisschoppen, ik noem hen maar even zo, worden door de classes gekozen. En als ze zich toch tot plucheplakkers en baronnen ontwikkelen, dan kun je hen na vijf jaar ter verantwoording roepen. Na tien jaar zijn ze sowieso weg. Concentratie van macht, dat willen we niet in de kerk.”

Daarop stelde dr. Plaisier voor om een besluit te nemen over de namen classispredikant, regiopredikant, predikant-bisschop of regiovoorzitter. De meerderheid van de synode (47 afgevaardigden) koos vervolgens voor de optie classispredikant of regiopredikant. Daarmee was de naam bisschop (16 stemmen) van de baan. Het wordt classispredikant of regiopredikant, afhankelijk van de naam die de classicale regionale vergadering krijgt: classis of regio. Daarover wordt later besloten.

Op Twitter ging de discussie over de nieuwe naam nog even door. „Een regio-predikant, net iets minder erg dan een rayon-hoofd”, twitterde de Amsterdamse predikante Elsbeth Gruteke. Anderen vinden de naam wel logisch: „Ach, best consequent, toch? Je hebt gemeentepredikanten en nu ook regiopredikanten.”

Mobiliteit

Een ander heet hangijzer vormde de mobiliteit van predikanten. Op de synodetafel lagen twee voorstellen om die te vergroten: de eerste was om een predikant die twaalf jaar in een gemeente staat, los te maken als de gemeente aangeeft dat ze toe is aan een nieuwe voorganger. Een andere mogelijkheid is dat de predikant op dat moment zelf gaat werken aan zijn „mobiliteit.”

De synodeleden waren kritisch over de plannen. Predikanten staan gemiddeld acht, negen jaar in een gemeente, aldus een synodelid. „Dus er bestaat al een cultuur van mobiliteit.” Anderen stelden geen maximumtermijn van twaalf jaar in een gemeente te willen. Het is beter om de vinger aan de pols houden en problemen te voorkomen, vinden ze.

Het eerste voorstel –gedwongen mobiliteit– ging al snel van tafel. Dr. Plaisier stelde voor „in een breder verband” verder te studeren op het tweede scenario en op andere mogelijkheden. „Er is rijpingstijd nodig.” Dat betekent dat er een onderzoek komt naar mobiliteit „in een breder kader van flexibiliteit, werkgelegenheid en teamwork.” Het onderwerp komt uiterlijk in april 2017 weer terug op de agenda van de landelijke kerkvergadering.

Daarop boog de synode zich over een volgend thema in het rapport ”Kerk 2025”: de kerkelijke presentie. Daarbij gaat het onder meer over de „witte vlekken” op de landkaart, de plekken waar de Protestantse Kerk formeel niet langer vertegenwoordigd is omdat er geen plaatselijke kerk meer is.

Dr. Plaisier: „We zijn kerk vóór het volk, maar we hoeven niet in zak en as te zitten als we niet meer op alle plekken kerk ván het volk zijn. Diep in mijn hart vind ik het misschien niet zo leuk als iemand in een witte vlek gastlid wordt van een andere kerk, maar aan de andere kant: we werken met hen samen. En er zullen ook mensen bij ons komen. We hoeven dus niet te treuren.”

Om de kerkelijke presentie te bevorderen en te versterken, besloot de synode meer ruimte te geven aan nieuwe kerkelijke initiatieven. Aan de andere kant wordt het gemakkelijker om een gemeente op te heffen.

De synode ging donderdagmorgen akkoord met de benoeming van dr. R. de Reuver uit Den Haag tot scriba van de Protestantse Kerk. Hij volgt op 15 juni dr. Plaisier op.

Drs. P. J. Vergunst, algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk, toonde zich positief over de verkiezing van dr. De Reuver. „Ik ken hem al 44 jaar. Op de lagere school in Capelle aan den IJssel zaten we achter elkaar in de klas. En zo hoort het: de kerk gaat voorop en de Gereformeerde Bond volgt en zal de kerk zo nu en dan een tikje op de schouder moeten geven.” Dr. De Reuver kent de Bond van binnenuit, zegt Vergunst. „Hij is in het noorden begonnen als predikant in een tijd dat de kerk daar al kwetsbaar was. Dat is nu nog veel erger en ik hoop dat hij hart houdt voor de kerk in gebieden waar ze extra kwetsbaar is.”

De synode vergadert tot morgen. Dan staat de huisvesting van de Dienstenorganisatie op de agenda.

Zie ook:

Dr. R. de Reuver benoemd tot scriba PKN, Reformatorisch Dagblad (21 april 2016)

Synode bepaalt marsorder Protestantse Kerk, Reformatorisch Dagblad (20 april 2016)

PKN gaat flink snijden in organisatie, Reformatorisch Dagblad (2 april 2016)

Synode PKN staat voor ingrijpende keuzes, Reformatorisch Dagblad (2 april 2016)