„Ik verwacht dat de Europese Commissie de procedure start. Daartoe is ze verplicht. Ik zou teleurgesteld zijn als ze het niet doet. De regels gelden nu eenmaal voor alle landen”, verklaarde minister Zalm van Financiën afgelopen zaterdag in het Ierse Punchestown. Daar was hij met zijn collega’s van de overige lidstaten bijeen voor informeel overleg over diverse onderwerpen.

Het groei- en stabiliteitspact, dat voorschriften bevat voor de budgettaire discipline die bedoeld zijn om het vertrouwen van de financiële wereld in de euro te bevorderen, bepaalt dat het negatieve saldo van de overheid niet mag uitgaan boven de 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Vorige week werd bekend dat het in ons land in 2003 is gestegen tot 3,2 procent.

Het lijkt Zalm niet slecht uit te komen dat hij op de vingers wordt getikt. Hij zet zich binnen het kabinet en tegenover de Tweede Kamer op dit moment in voor een fors pakket van aanvullende bezuinigingen. De bewindsman voert daarover besprekingen met zijn ambtgenoten. De extra ombuigingsmaatregelen moeten vermijden dat het tekort dit jaar opnieuw te hoog uitvalt. Een berisping vanuit Europa betekent voor hem een steun in de rug bij de onderhandelingen over de te treffen besparingen.

De vermaning van de Commissie heeft in eerste instantie geen concrete gevolgen. Nederland krijgt formeel de verplichting opgelegd om in ieder geval in 2005 het verschil tussen uitgaven en opbrengsten weer onder de 3 procent te brengen. Blijven verbeteringen uit, dan kan de EU besluiten tot een fikse boete.

De ervaring met Duitsland en Frankrijk leert echter dat het wat dit laatste betreft in de praktijk wel losloopt. De twee grootmachten zijn al langere tijd in overtreding, maar wisten een sanctie tot nu toe af te wenden. Onder de Europese ministers heeft met name Zalm steeds aangedrongen op een strenge aanpak in hun richting, maar hij vond voor zijn pleidooi onvoldoende gehoor.

Zijn Duitse collega Eichel herinnerde er in Ierland fijntjes aan dat Nederland nu zelf de financiële huishouding laat ontsporen. Hij benadrukte dat het tekort bij ons tussen 2000 en 2004 veel sterker is uitgedijd dan in de Bondsrepubliek. Ook Italië riskeert een waarschuwing in verband met de situatie van zijn overheidsbudget.

De EU-ministers wijdden in Punchestown een eerste debat aan de plannen voor de nieuwe meerjarenbegroting van de Unie. Die omvat de periode 2007 tot en met 2013. De discussie toonde nog eens aan dat er diepgaande verschillen van mening bestaan over de voorstellen van de Commissie.

Die wil het uitgavenplafond van de op 1 mei uit te breiden Unie verhogen van zo’n 100 miljard euro nu tot bijna 150 miljard in 2013. Dat stemt overeen met een toename tot 1,14 procent van het gezamenlijk nationaal inkomen. Zes landen die veel bijdragen aan de gemeenschappelijke kas, te weten Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Nederland, Oostenrijk en Zweden, eisen een stabilisatie op het peil van dit moment van ongeveer 1 procent.

Uiterlijk eind volgend jaar moeten de knopen worden doorgehakt. De Ierse minister McCreevy, die tot 1 juli het voorzitterschap bekleedt, concludeerde na het beraad dat er lange en moeizame onderhandelingen in het verschiet liggen.

Er groeit wel steun voor de opvatting om in de toekomst minder geld te sluizen naar de armere gebieden in de rijke landen. Den Haag verdedigt het standpunt om helemaal geen regiosubsidies meer toe te kennen aan de huidige lidstaten en de middelen in die sfeer alleen aan te wenden voor het stimuleren van de economische ontwikkeling in de toetredingsnaties.