Glossy gewijd aan theoloog en verzetsheld Bonhoeffer
DORDRECHT. Wie onrecht ziet, moet in actie komen. Dat was de overtuiging van de theoloog en verzetsman Dietrich Bonhoeffer. In de Grote Kerk van Dordrecht werd vrijdagavond een glossy over hem gepresenteerd.
Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) was een veelzijdig persoon: dubbelspion, theoloog, verzetsstrijder, ethicus, predikant, schrijver. De glossy ”Bonhoeffer. Spion, predikant, held” is gewijd aan deze veelkleurige Duitse theoloog. Het betreft een uitgave van De Vuurbaak in samenwerking met het Nederlands Dagblad.
Hoofdredacteur Gert-Jan Segers schrijft in de glossy: „Bonhoeffer wilde zijn geloof middenin het gewone leven leven. Niet ergens aan de rand. Zijn nalatenschap moedigt mij ook dagelijks aan om met God middenin de wereld te leven. Een toegankelijk magazine is dan bij uitstek geschikt om zijn denken, zijn theologie, dicht bij gewone mensen in het volle leven te brengen.”
Voor Segers is Bonhoeffer iemand „met wie ik af en toe een klein stukje oploop”, zo schrijft hij. De ChristenUniepoliticus trekt in de glossy drie lessen uit het leven van de theoloog.
De eerste les is: Blijf waar je moet zijn, aldus Segers. „We leven in een cultuur waarin je geen kans mag laten lopen, waarin je in liefde en werk altijd maar je onrustige hart moet volgen. We hebben een kerkelijke cultuur waarin een gemeente leuk en aantrekkelijk moet zijn, op straffe van vertrek. In die context geven Bonhoeffers keuzes te denken en doet hij de aanmoedigende suggestie om trouw te blijven aan wat je beloofd hebt en daar te blijven waar je moet zijn.”
De tweede les is: Jezus navolgen en met niet-christenen optrekken, vervolgt hij. „Er is een naastenliefde die je samen met mensen van buiten de kring rond Jezus handen en voeten kunt geven. Bonhoeffer ontdekte dat toen hij, samen met mensen die niet of nauwelijks geloofden, het kwaad van Hitler bestreed.”
De derde les: iets doen omdat niets doen erger is. „Dietrich Bonhoeffer wist dat hij als christen niet het recht had een vroom lied te zingen als hij niet daar en toen in nazi-Duitsland opkwam voor zijn Joodse medeburgers. Gruwend van geweld kwam hij tot de slotsom dat pacifist blijven hem schuldiger maakte dan wanneer hij Hitler met geweld zou proberen te stoppen.”
Weg van het geloof
Prof. dr. G. C. den Hertog, hoogleraar systematische theologie in Apeldoorn, noemde het beschouwen van Bonhoeffer als rolmodel „de wet zonder genade. Maar Dietrich Bonhoeffer als uitlegger van de Heilige Schrift is iemand die ons leert de weg van het geloof te gaan. Dat is een weg van vreugde.” Hij haalde een ontmoeting in New York aan, die het leven van Bonhoeffer radicaal zou veranderen. Hij leerde er Frank Fisher, een zwarte medestudent kennen. Die nam hem mee naar een baptistengemeente, waar hij hoorde over zonde en genade. Bonhoeffer sprak van „een ervaring van onvergelijkelijke waarde” toen hij gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis ging ervaren „vanuit het perspectief van de uitgeslotenen, de verdachten, de achtergestelden, de machtelozen, de onderdrukten en beschimpten, kortom: vanuit het gezichtspunt van de mensen die lijden.”
Het Evangelie en die andere manier van kijken en leven hoorde voor Bonhoeffer voortaan bij elkaar, aldus prof. Den Hertog. Vanaf die ervaring in New York ‘pakte’ het thema navolging hem. „In zijn lutherse traditie speelde het nauwelijks een rol. De nadruk in prediking en zielzorg ligt er op de rechtvaardiging door het geloof alleen. Daar wil Bonhoeffer niets van afdoen, maar hij ziet scherp de keerzijde ervan: de genade kan er goedkoop door worden. De prediking gaat langs het echte leven heen en snijdt geen hout.”
Bonhoeffer kwam in het boek Navolging tot de centrale stelling: „Alleen de gelovige gehoorzaamt, en alleen de gehoorzame gelooft.” Prof. Den Hertog: „Dan gaat het erom de stap van het geloof te zetten. Kan dat wel? Is geloven niet een zaak van genade? Jazeker, maar we doen altijd iets. Nietsdoen is ook een vorm van doen. Weigeren de stap van het geloof en de gehoorzaamheid die daarbij hoort te zetten, is dus een weigering om Christus te volgen.”
Onderscheiding
In de glossy wordt een Bonhoeffer-onderscheiding toegekend aan diegene die tegenwoordig kwaliteiten van de Duitse theoloog laat zien. De award is een initiatief van uitgeverij Vuurbaak in samenwerking met het Nederlands Dagblad.
De redacties van het ND en de glossy nomineerden eerder drie personen die inspireren tot godsvertrouwen, moed en daadkracht: de rooms-katholieke pater Frans van der Lugt, die bijna twee jaar geleden door Syrische rebellen werd vermoord, de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de kinderrechtenactiviste Malala Yousafzai. Eind januari hebben ND-lezers gestemd, en de pater won met 57 procent van de stemmen, gevolgd door Merkel met 34 procent en Yousafzai met 9 procent.
Het is dit jaar 71 jaar geleden dat Bonhoeffer werd opgehangen. De executie was een van Hitlers laatste bevelen. „Dit is het einde, voor mij het begin van het leven”, waren zijn laatste woorden.
