Deadlines, marathonvergaderingen in Brussel van ministers en regeringsleiders, demonstraties in de straten van Athene, het risico van een Grexit (een vertrek van de Zuid-Europese natie uit de muntunie): we kennen het allemaal van vorige zomer. Spanning en druk liepen hoog op, op het nippertje rolde er toch een deal uit de bus. De Grieken kregen, in ruil voor voortzetting van het strenge sanerings- en hervormingsbeleid binnen hun economie, een derde hulppakket, met een omvang van 86 miljard euro. In een eerdere fase, nadat begin 2010 de problemen in alle hevigheid aan het licht traden, waren al leningen van 110 en 130 miljard euro verstrekt.

Kwam er met de afspraken van juli 2015 zicht op het einde van de crisis? Het is te mooi om waar te zijn. Van het toen toegezegde bedrag werd inmiddels 23 miljard overgeboekt. De rest zit nog in het vat. Die komt in partjes beschikbaar, met daarbij steeds een beoordeling (”review”) of de regering van premier Alexis Tsipras de voorwaarden naleeft die verbonden zijn aan het programma. De zogeheten trojka, het door Athene verafschuwde gezelschap met vertegenwoordigers van Europese Commissie, Internationaal Monetair Fonds (IMF) en Europese Centrale Bank (ECB), fungeert als een soort toezichthouder.

Faillissement

Over twee maanden moet Griekenland weer een fors bedrag aflossen op in het verleden ontvangen kredieten. Dat vereist overeenstemming over de uitbetaling van de volgende tranche van de 86 miljard, anders dreigt, net als een jaar terug, een faillissement en, in samenhang daarmee, misschien een Grexit. De ervaring leert dat de Grieken pas stappen zetten als de tijd echt dringt. Directeur Christine Lagarde van het IMF liet deze week dan ook weten dat een akkoord op korte termijn niet valt te verwachten.

De verhoudingen zijn er in de achterliggende dagen niet beter op geworden. Er lekte een telefoongesprek uit tussen enkele IMF-functionarissen. Die zouden hebben geopperd dat een „gebeurtenis” nodig is, waarschijnlijk een bijna-bankroet, als ultiem pressiemiddel, om alle partijen op één lijn te krijgen. Tsipras reageerde met een boze brief aan het adres van Lagarde. Die antwoordde dat suggesties dat het fonds een dergelijk scenario hanteert, „nonsens” zijn.

Belangrijke geschilpunten bij de besprekingen betreffen aanpassingen in de sfeer van de pensioenen en een eventuele schuldverlichting door de internationale geldschieters. Bij dit laatste onderwerp is het geen kwestie van Griekenland tegen de rest, maar loopt de onenigheid tevens dwars door de trojka heen; en dat zorgt voor extra complicaties.

Het IMF participeert tot dusver niet in het derde steunpakket. Het Europees noodfonds levert voorlopig alle kapitaal daarvoor. De in Washington gevestigde instelling wil eerst een regeling die de schuld van de Griekse overheid substantieel vermindert en de economische groei flink aanzwengelt. Zonder zo’n aanpak zal de armlastige natie zich nooit aan de malaise kunnen ontworstelen, meent zij. Volgens de eigen bepalingen mag het IMF ook alleen maar leningen beschikbaar stellen aan een land als die bijdragen tot de houdbaarheid van de schuld, als de toekomstige rente- en aflossingsverplichtingen te behappen zijn.

Cruciale rol

De Europese landen voelen er echter weinig voor een deel van hun vorderingen af te boeken. Dat zou immers betekenen dat zij hun geld definitief niet terugzien en dat ligt politiek gevoelig.

Duitsland speelt als grootmacht een cruciale rol. Bondskanselier Merkel en minister van Financiën Schäuble gaan voorop bij het afwijzen van een herstructurering van de schuldenlast. Maar zij lijken geplaatst voor een lastige afweging: het IMF verliezen als partner bij de reddingsoperatie –en dat wil Berlijn beslist niet– of toch kwijtschelding accepteren om daarmee het fonds binnenboord te houden.

Minister Dijsselbloem, voorzitter van de vergadering met zijn collega’s uit de eurolanden, zei vrijdag dat hij geen nieuwe crisis verwacht. „Er is voldoende voortgang en we gaan de komende weken kijken of we weer wat knopen kunnen doorhakken.”