VN-secretaris-generaal Kofi Annan presenteerde maandag nog een aantal wijzigingen op zijn vredesvoorstel, in de hoop dat daarmee de dertig jaar oude breuk op het eiland kon worden hersteld. Vanaf vorig najaar was al duidelijk dat het plan aan de bevolking zou worden voorgelegd, als de politici niet tot overeenstemming konden komen.

„Dit is een dramatisch moment”, aldus Annan woensdagavond laat in het Zwitserse Bürgenstock, waar de partijen onderhandelden. Volgens hem zijn er „te veel gemiste kansen geweest in het verleden” en is het nu aan de Grieks- en Turks-Cyprioten om te kiezen voor een vredesakkoord. Wanneer de bevolking zich vóór het akkoord uitspreekt, treedt Cyprus op 1 mei als één land toe tot de Europese Unie.

De leiders van de twee delen konden elkaar in Bürgenstock echter niet vinden over het VN-vredesvoorstel. Volgens de Grieks-Cypriotische president Tassos Papadopoulus hebben de Verenigde Naties niet een van de laatste suggesties van Griekse zijde in overweging genomen. Ook de Turks-Cypriotische leider Rauf Denktash verwierp het plan.

Volgens Annan bevat het plan waarover eind april in referenda beslist moet worden aanzienlijke wijzigingen ten opzichte van het VN-voorstel waarover de afgelopen week vruchteloos is onderhandeld. De belangrijkste punten in het 220 pagina’s tellende voorstel zijn het vormen van Turks-Cypriotische en Grieks-Cypriotische deelstaten onder de paraplu van een (zwakke) centrale regering. Een deel van de Grieken die bij de Turkse invasie in 1974 uit Noord-Cyprus naar het zuiden zijn gevlucht of zijn gedwongen om te vertrekken, mag volgens het plan terugkeren naar hun oude woonplaats. Turkije moet van de VN het grootste deel van zijn 40.000 troepen van het eiland terugtrekken.

De Grieks-Cyprioten hielden bij de onderhandelingen in Zwitserland vast aan de eis dat alle vluchtelingen terug zouden kunnen keren naar hun oude woonplaatsen en dat alle Turkse kolonisten die na 1974 naar Noord-Cyprus kwamen, zouden vertrekken. De Turks-Cyprioten morden over het grote aantal Grieks-Cyprioten die zich zouden mogen vestigen in ’hun’ gebied en eisten dat er meer Turkse soldaten zouden mogen blijven.

Annan zal vooral moeite hebben met het overtuigen van de Grieks-Cyprioten. De Turks-Cyprioten hebben een levensstandaard die vijf keer lager ligt dan aan de Griekse kant en toetreding tot de EU zou hun economie een fikse impuls kunnen geven. Voor de Grieks-Cyprioten levert een hereniging minder voordelen op. Daarom moet Annan zich bij hen vooral richten op de emotionele waarde van een hereniging na dertig jaar scheiding en op de 180.000 Grieks-Cyprioten die dankzij zijn plan de kans zouden krijgen terug te keren naar hun woonplaats in Turks-Cyprus.

De Turkse premier Recep Tayyip Erdogan zei te hopen dat de Cyprioten voor het herenigingsplan zullen stemmen in de referenda, die afzonderlijk onder de Griekse en de Turkse gemeenschap worden gehouden.

Volgens de Grieks-Cypriotische president Tassos Papadopoulos hebben de Verenigde Naties niet een van de laatste suggesties van Griekse zijde in overweging genomen. De Griekse premier Karamanlis had er niettemin vertrouwen in dat de Grieks-Cypriotische politieke leiders hun volk positief zouden beïnvloeden voor het referendum. „Ik ben ervan overtuigd dat ze redelijk, verantwoordelijk en met inzicht zullen handelen”, zei de premier.

De Verenigde Staten hebben vanmorgen vroeg de „uitvoerige regeling” voor de hereniging van Cyprus geprezen. Minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell prees in een verklaring vanuit Berlijn ook de „constructieve bijdragen” van de Grieks- en Turks-Cypriotische leiders en die van Griekenland en Turkije. „De uitkomst was noodzakelijkerwijs een compromis, waarin geen van de partijen alles kreeg wat ze wilde”, aldus Powell.

Annan heeft de onderhandelaars nog tot 9 april gegeven om toezeggingen te doen over het vredesplan. Daarna is de secretaris-generaal degene die knopen doorhakt en een definitief vredesplan opstelt, waarover de twee bevolkingsgroepen zich op 24 april mogen uitspreken.