Noodkerkhofjes op Lesbos, waar veel graven zo klein zijn dat er alleen kinderen in passen. Moeders in de modder met pasgeboren baby’s, gevangen tussen de rollen prikkeldraad aan de grens tussen Griekenland en Macedonië. Vluchtelingen die uit pure wanhoop een ijskoude rivier doorwaden, maar vrijwel direct hardhandig worden teruggestuurd. Dat is de bittere werkelijkheid waar onze collega’s aan de zuidgrenzen van Europa dagelijks mee te maken krijgen.

Steeds vaker kampen vluchtelingen met ernstige psychische problemen. De radeloosheid slaat in alle hevigheid toe als ze –na alles wat ze al hebben doorstaan– ook in Europa nog op hun vlucht worden gehinderd. Er is niets meer te verliezen in niemandsland. De situatie is letterlijk gekmakend en volstrekt inhumaan. Hulpverleners zoals die van Save the Chil­dren blijven proberen om tussen het prikkeldraad bij de mensen te komen, maar stuiten op bureaucratische hindernissen. Europese landen, maar eigenlijk een hele Unie, ontzeggen mensen in nood waar ze recht op hebben: bescherming, verzorging, waardigheid en vaak hereniging met geliefden elders in Europa. Hebben we dan niets geleerd van de geschiedenis?

We waren er de afgelopen dagen via de tv-beelden getuige van hoe de EU haar geweten en historie negeerde en van vluchtelingen politiek wisselgeld maakte. Dat vind ik onverteerbaar. Europa probeert uit alle macht vluchtelingen buiten de deur te houden, terwijl ze volgens internationale verdragen simpelweg het recht hebben om asiel aan te vragen. En zeker kinderen: volgens artikel 22 van het Verdrag Inzake de Rechten van het Kind heeft een vluchtend kind recht op bijzondere bescherming. Ongeacht of het alleengaand is of met zijn ouders.

Save the Children, opgericht in 1919, stond aan de wieg van dat kinderrechtenverdrag. Een verdrag dat werd geboren uit woede over de uithongering van kinderen; het gevolg van sancties die werden afgekondigd door de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog. Na de Tweede Wereldoorlog werd het onderdeel van een groot aantal internationale verdragen en afspraken, die onze beschaving moeten waarborgen. Het Vluchtelingenverdrag bijvoorbeeld, maar ook de vorming van de Europese Unie kwam voort uit die afspraken.

In de troebele deal die vrijdag met Turkije gesloten is, worden de mensenrechten echter door datzelfde beschaafde Europa aan de kant geschoven. Sinds gisteren worden alle migranten die in Griekenland aankomen, mede namens u en mij illegaal teruggestuurd naar Turkije. Zonder deugdelijke asielprocedure, al beweert Europa ook nu weer dat het de internationale verdragen zal eerbiedigen. Voor elke Syrische migrant die Turkije terugneemt, neem Europa een Syrische vluchteling met de juiste papieren op. Maar over bijvoorbeeld Afghanen, Irakezen en Eritreeërs rept de overeenkomst in het geheel niet. Zij worden totaal genegeerd.

Hoe de Turkijedeal in de praktijk gaat uitpakken is onduidelijk. Het lijkt een manier om legale toegang (zij het een zeer beperkte, want er zit een maximum aan de ”één eruit, één erin”-afspraak) voor vluchtelingen tot Europa te creëren, maar het is en blijft ordinair slepen met mensen. Mensen die renden voor hun leven, weg uit een van de meest afschuwelijke oorlogen van onze tijd.

En Turkije is geen veilig ”derde land”, zo stellen ook de VN. Aan de grens met Syrië wordt er nota bene met scherp op ongeïdentificeerde mensen geschoten, kinderen missen de kans op onderwijs en hun ouders mogen in Turkije niet werken. Het land zit bovendien met 2,6 miljoen vluchtelingen al aan de grens van zijn capaciteit, net als Libanon en Jordanië overigens. Dat steekt schril af bij de magere hulpinspanningen die het rijke Europa wil leveren.

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk. In de eerste zes weken van 2016 staken volgens de VN zo’n 80.000 mensen over van Turkije naar Griekenland, van wie er zo’n 400 omkwamen; onder de doden zijn tientallen kinderen. Maar het afknijpen van de Turkije-Griekenlandroute verlegt het probleem alleen maar. Nu al wagen meer mensen de veel gevaarlijkere oversteek vanuit Noord-Afrika; de Italiaanse kustwacht redde vorige week zeker 2500 mensen voor zijn kusten. En nog voordat de deal in werking is getreden, bereikten ons berichten van vluchtelingen die op volle zee worden lastiggevallen en in gevaar gebracht door de Turkse kustwacht.

We doen het dus niet goed. Er moet een ruimhartig opnamebeleid komen, waarbij de prioriteit ligt bij kinderen en andere kwetsbare groepen. Er is dringend behoefte aan veilige en door Europa gereguleerde routes, want mensen zullen blijven vluchten zolang het conflict in Syrië voortduurt.

Dus moet Europa zich ook veel intensiever inzetten om via alle mogelijke kanalen te werken aan stabiliteit in het Midden-Oosten, Noord-Afrika en de Sahel. Tot slot is Europa het aan zijn stand verplicht om te allen tijde zijn humanitaire plichten na te komen. We moeten stoppen mensen terug te sturen, want het is tegen het internationaal recht.

Terug naar de vluchtelingen in het niemandsland, de mensen om wie het gaat. Kinderen worden met wolken traangas, rubberkogels en waterkanonnen ‘verwelkomd’. Dat gaat echt alle grenzen te buiten. Zolang de stabiliteit in de genoemde regio’s nog ver weg lijkt, staat het goed georganiseerde Europa voor een heel simpele morele keuze: vangt het die vluchtelingen op en biedt het bescherming? Of laten we ze achter in de modder? Heeft Europa voor 6 miljard euro zijn ziel verkocht?

De auteur is directeur van Save the Children.