Alle partijen in het conflict maken zich volgens het VN-rapport schuldig aan geweld, maar ook de regering was in 2015 verantwoordelijk voor „ernstige en systematische schending van de mensenrechten.” Het regeringsleger SPLA vermoordde burgers, verkrachtte op grote schaal vrouwen en meisjes en maakte zich schuldig aan plunderingen.

De SPLA-soldaten hielden voornamelijk huis onder leden van de Nuerstam, de stam waartoe de grote rivaal van de Zuid-Sudanese president Salva Kiir behoort: Riek Machar. Alleen al in de staat Unity State tekenden de rapporteurs 1300 gevallen van verkrachtingen op, in de periode tussen april en september 2015. Met verkrachtingen proberen strijdende partijen de tegenstanders vaak te traumatiseren en weerloos te maken.

Het eind vorige week verschenen rapport tekende er gruwelijke voorbeelden van op, zoals van een vrouw die met haar vier kinderen vanuit haar dorp in Unity State naar de stad Bentiu liep. Ze raakte gescheiden van de groep waarin ze meeliep en werd in een dorp aangehouden door een groep soldaten en gewapende mannen in burgerkleding. Ze beschuldigen haar ervan te liegen over haar plaats van herkomst.

Die verdachtmaking was voor vijf van de soldaten reden om haar voor de ogen van haar kinderen te verkrachten. Twee andere soldaten namen haar vervolgens mee naar een bos en verkrachtten haar daar opnieuw. Toen ze terugkwam bij de weg waren haar kinderen, tussen de 2 en 7 jaar oud, verdwenen.

Een ander gruwelijk voorval, dat al eerder in het nieuws kwam, is de moord op naar schatting zestig veehoeders in het dorp Leer, oktober 2015. De veehoeders waren door de SPLA en de lokale autoriteiten verzocht naar het dorp te komen om daar bescherming te krijgen. Die ‘bescherming’ bestond uit opsluiting in een container op het terrein van de voormalige kerk. Alle mannen, op één na, zouden zo zijn gestikt.

De VN waarschuwen ervoor dat de bevindingen wellicht nog maar het topje van de ijsberg zijn, omdat ze behoorlijke tegenstand van de kant van de regering ervoeren en veel getroffen gebieden zeer moeilijk te bereiken zijn.

Het grote problemen in Zuid-Sudan is „de totale straffeloosheid”, zei de woordvoeder van de VN-commissie voor mensenrechten, Rupert Colville, tegenover zender Al-Jazeera. Hij tekende een situatie waarin mensen met macht of met wapens „alles lijken te kunnen doen wat ze willen, in de wetenschap dat niemand er ooit op terug zal komen.”

Burgers zijn intussen doodsbang voor de regeringssoldaten. „Als de soldaten komen, rennen we het water in, tot onze nekken, en verbergen ons. Alleen onze neuzen komen nog boven het water uit”, vertelde een dorpeling uit Unity State aan een verslaggever van The New York Times. Toen die vroeg of ze dan niet bang was voor krokodillen, antwoordde ze dat „het beter is om gedood te worden door slangen en krokodillen dan door soldaten.”

Een woordvoerder van het regeringsleger heeft de beschuldigingen van het rapport inmiddels ontkend. Hij tekende tegenover de BBC aan dat de onderzoekers zwaar hebben gesteund op getuigenissen van antiregeringskrachten en dat de uitkomsten daarom discutabel zijn.

Het conflict in Zuid-Sudan sleept zich al meer dan twee jaar voort. In augustus tekenden de rivaliserende facties van president Salva Kiir en oud vicepresident Riek Machar een vredesovereenkomst, die nog altijd niet officieel is verbroken. Tegelijk is er van de vorming van een eenheidsregering, waarin de overeenkomst voorziet, nog altijd niets terechtgekomen.

Sommige waarnemers zeggen dat het erop lijkt dat het regime in Zuid-Sudan expres geen haast maakt met het bewerken van vrede. Het adagium is dan: als de donoren vrede willen, moeten ze maar betalen. Zo houdt de regering de buitenlandse geldkranen geopend.

Maar zelfs als Kiir en Machar definitief vrede sluiten en zich aan de afspraken houden, keert de rust in Zuid-Sudan wellicht nog niet zomaar terug. Er zijn inmiddels een groot aantal facties ontstaat, met eigen agenda’s, waarop noch de regering noch de oppositie grip heeft. Het conflict in Zuid-Sudan is zo een oorlog met veel verschillende brandpunten geworden. Inmiddels zijn daar naar schatting al zeker 50.000 doden bij gevallen.