„Een stevig boek, dat met hartstocht en rede vraagt naar God”, zo typeerde prof. dr. Heleen Zorgdrager, hoogleraar systematische theologie aan de PThU en dagvoorzitter, de ruim 400 bladzijden tellende uitgave ”Onze Vader. Christelijk spreken over God”.

Prof. Muis, hoogleraar dogmatiek aan de PThU, beet het spits af met een korte introductie ervan. „Wat moet je over God zeggen? Elk woord schiet tekort. Dan maar zwijgen? Ergens las ik op een website van een PKN-gemeente: wij zijn een open gemeente, maar God is overal. Jezus wordt niet genoemd, is kennelijk niet nodig, want God is overal. Die kant moeten we niet op. Maar hoe dan wel over God spreken?”

Voor prof. Muis is geloven vooral vertrouwen, niet het instemmen met leerstellingen over God. Daarom nam hij zijn uitgangspunt in het Onze Vader. „Waarom zou de theologie niet kunnen uitgaan van deze tekst?”

De hoogleraar wijkt in zijn boek soms wel af van „traditionele opvattingen”, zoals de overtuiging dat het wezen van God liefde is, zo waarschuwde hij het publiek. „God is liefdevol, zeker, maar evenzeer heilig, rechtvaardig, machtig en eeuwig. God is de Schepper, maar we kunnen niet over Hem denken als een uitvergroot mens.”

Eigenzinnig

Dr. Rik Peels, postdoctoraal onderzoeker en docent wijsbegeerte van de Vrije Universiteit in Amsterdam, toonde zich erg enthousiast over het boek. „Prof. Muis stoot door tot de kern van de systematische theologie: de Godsleer. Hij verzandt niet in de discussie met en over theologen. Muis spreekt over God Zélf, over Wie Hij is en wat Hij doet, en laat de discussie met de grote theologen voor wat die is.”

Het boek is ook „prettig eigenzinnig”, zei Peels. „Zo is prof. Muis nogal kritisch over liefde als kern van Gods wezen. Het idee dat God liefde is, doet het goed vandaag de dag, en is zeker ook niet zonder Bijbelse grond, maar prof. Muis laat terecht zien dat je hiermee een dogmatische mal aan God oplegt en dat je geen recht doet aan Zijn andere eigenschappen.”

De benadering vanuit de praktijk van het gebed leidt ertoe dat het boek anders is dan andere boeken. De toon, de sfeer is bevindelijk en er spreekt grote eerbied voor God uit, aldus Peels. „Prof. Muis gebruikt graag de aanduiding ”de Verhevene” voor God. Hij weet zichzelf aangesproken en meent dat je niet over God kunt spreken zonder zelf aangesproken te zijn. Het theologiseren ziet hij als een uiting van de liefde tot God, en daarmee komt hij tegemoet aan de oproep van Jezus om God lief te hebben met heel je hart, heel je ziel en heel je verstand.”

Peels’ belangrijkste kritiek betreft prof. Muis’ afwijzing van de natuurlijke theologie en de rol van de algemene openbaring. „In de natuurlijke theologie worden argumenten gegeven voor Gods bestaan buiten de bijzondere openbaring, zoals de inrichting van de kosmos, het feit dat mensen bewustzijn hebben en dat er een morele orde is. Het bezwaar van Muis is dat natuurlijke theologie leidt tot een theïstisch godsbegrip en dat is volgens hem onverenigbaar met de persoonlijke relatie tussen God en mens.”

Volgens Peels zijn dat karikaturen. „We kunnen dingen over God weten op basis van de natuur en de rede, omdat dit de werken van Gods hand zijn, net zo goed als we dingen over andere mensen kunnen weten zonder hen zelf ontmoet te hebben. Veel gelovigen omarmen een theïstisch godsbegrip: God is volkomen goed, alwetend, almachtig. Natuurlijk geven de meeste argumenten van de natuurlijke theologie niet een volledig Godsbeeld. Daarvoor hebben we Gods bijzondere openbaring nodig.”

Slowfood

Prof. Marcel Sarot, hoogleraar fundamentele theologie aan de faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg, noemde het boek een feest van herkenning, omdat het op verantwoorde wijze in deze tijd over God wil spreken. „Er is tegenwoordig te veel theologie waar de auteur een beetje kwebbelt. Er staat bij prof. Muis steeds iets op het spel. Het moet in de theologie over God gaan. Je hebt fastfood en slowfood. Er is momenteel weer ruimte voor echte vragen die een echt antwoord krijgen.”

Prof. Sarot moest denken aan zijn Utrechtse oud-collega godsdienstfilosoof Vincent Brümmer –ook in Amsterdam aanwezig– die een boek schreef over wat mensen doen als zij bidden. Tegen prof. Muis: „U gebruikt in feite het gebed als hermeneutische sleutel voor de Godsleer.”

Lees ook:

Artikel in RD 1 maart 2016, Prof. Muis belicht Godsbegrip vanuit Onze Vader