Het nieuws veroorzaakte deze week wereldwijd de nodige opschudding. Amerikaanse en Franse elite-eenheden bereiden in het diepste geheim gerichte luchtaanvallen voor in Libië, zo meldde de Franse krant Le Monde woensdag. Britse commando’s voeren bovendien in toenemende mate verkenningen uit in het Noord-Afrikaanse land, aldus The New York Times.

Behalve de elitetroepen zou ook de Franse buitenlandse veiligheidsdienst DGSE actief opereren in Libië. Parijs reageert woedend op de onthulling van de geheime operaties. „We moeten discreet handelen.” Minister Le Drian van Defensie heeft een strafrechterlijk onderzoek laten instellen naar het lek.

Luchtaanvallen

Een eerste aanwijzing van de aanwezigheid van special forces was een luchtaanval van eind vorige week. Amerikaanse F-15-jachtvliegtuigen voerden vrijdag bij de kustplaats Sabratah, ten westen van de Libische hoofdstad Tripoli, aanvallen uit op een kamp van terroristen. Bij die actie zouden meer dan veertig mensen zijn omgekomen, waaronder twee gevangengenomen Serviërs. Doelwit zou de Tunesische terrorist Noureddine Chouchane zijn, die verantwoordelijk wordt gehouden voor de terroristische aanslagen van vorig jaar op het Bardo Museum (22 doden) en het strand in Soussa (38 doden) in Tunesië.

De luchtaanval geldt officieel als het eerste bombardement van de Amerikanen op Libië. Sinds juni vorig jaar zouden Amerikaanse F-15’s echter drie vergelijkbare aanvallen hebben uitgevoerd vanaf de Britse luchtmachtbasis Lakenheath, ten noordwesten van Cambridge, zo meldt de doorgaans goed ingevoerde Neue Zürcher Zeitung. Bombardementen op kampen van terroristen komen niet uit de lucht vallen. Aan zo’n doelgerichte luchtactie gaan zorgvuldig voorbereide, geheime inlichtingenmissies vooraf.

Een tweede aanwijzing voor aanwezigheid van special forces in Libië is dat een mysterieuze scherpschutter al maanden commandanten van jihadgroepen in Sirte, de Libische machtsbasis van IS, onder vuur neemt en liquideert.

Verbazingwekkend is daarom de aanwezigheid van special forces in Libië niet. Opvallender zou zijn als ze er nog niet zouden zijn. Ook in Irak en Syrië zijn al langere tijd elite-eenheden uit het Westen actief, ook al bezweert Washington op geen enkele wijze troepen op de grond te willen inzetten.

Amerikaanse special forces bevrijdden eind vorig jaar ongeveer zeventig gijzelaars uit een IS-gevangenis in het Iraakse Tikrit. Deze actie betekent geen tactische beleidswijziging, benadrukte het Pentagon. Toch zou IS vaker dit soort gewapende acties tegemoet kunnen zien.

Vrijhaven

Libië mag zich in toenemende mate verheugen in aandacht. Niet alleen van IS, maar ook van het Westen. De terreurgroep rukt in snel tempo op in het Noord-Afrikaanse land. De moslimterroristen maken daarbij dankbaar gebruik van de chaos in het tot op het bot verdeelde land.

Libië is uitgegroeid tot een vrijhaven voor extremisten en mensensmokkelaars. Groepen jihadisten, gelieerd aan IS, houden grote delen van het land in hun greep. De terreurgroep controleert bij de kustplaats Sirte een strook van pakweg 150 tot 200 kilometer lang.

Sinds de val van dictator Gaddafi in 2011 kent Libië geen centraal gezag meer. Het land telt twee parlementen en twee regeringen die elkaar onderling bevechten. In Tobruk zetelt een internationaal erkende regering, in Tripoli zwaait een islamitische coalitie de scepter die zichzelf de Libische Dageraad noemt.

Chaotisch

De chaos in Libië trekt als een magneet moslimextremisten uit andere delen van Afrika aan, die via Sudan naar Libië reizen. IS gebruikt Libië als plaats om strijders te rekruteren voor een groot Afrikaans jihadleger. De terreurgroep zou inmiddels beschikken over zo’n 6000 strijders. Minder gunstige schattingen houden rekening met pakweg 10.000 man

De chaotische situatie in Libië vertoont overeenkomsten met Syrië. Toch is er een wezenlijk verschil, stelt Dick Zandee van Instituut Clingendael. „Er ligt een blauwdruk klaar om in Libië een functionerende eenheidsregering te vormen.”

Italië doet al een half jaar verwoede pogingen om de twee regeringen aan tafel te krijgen. Zogenaamde warlords en extremisten die garen spinnen bij de chaos, zetten parlementariërs echter onder druk om niet in te stemmen met een eenheidsregering, die al in januari van start had moeten gaan.

Het Westen maakt zich grote zorgen over de extreemislamitische troepenopbouw in het land. De VS, Frankrijk en Groot-Brittannië willen hoe dan ook voorkomen dat IS hier een tweede kalifaat uit de grond stampt.

Libië bevindt zich aan de zuidgrens van Europa. „De grenzen van Egypte en Tunesië zijn gesloten, die van Algerije en Marokko ook. Libië is een gat in de grens van Noord-Afrika, waardoor duizenden Afrikaanse vluchtelingen en migranten via Italië Europa binnenkomen.”

Interventie

De Clingendaeldeskundige pleit al langer voor militaire interventie in Libië. Een internationale troepenmacht, bij voorkeur gevormd door militairen uit Egypte en de golfstaten, moet in zijn optiek –met steun van het Westen– orde op zaken stellen. Niet alleen militair, maar ook civiel. „De EU staat klaar om daarna het land op te bouwen.”

De verschillen met het militaire ingrijpen bij de verdrijving van Gaddafi zullen groot zijn. „De grote fout was destijds dat er geen alternatief was voor Gaddafi. Die is er nu met de eenheidsregering wel.” Zandee geeft toe mogelijk iets te optimistisch te zijn over de kans van slagen. „Je moet positief blijven.”

De kans op een grootschalige Westerse interventie in Libië, schat de expert van Clingendael op voorhand klein in. „Het Westen wenst namelijk geen troepen te sturen.” Pogingen de eenheidsregering van de grond te krijgen en de Libische strijdkrachten op te leiden, staan vooralsnog hoger op de agenda.

Het uitschakelen van kopstukken van terreurgroepen met Amerikaanse drones, op aanwijzing van special forces, ligt volgens Zandee meer voor de hand. De VS zouden volgens geruchten al drones hebben gestationeerd in Niger. „Lokale milities op de grond moeten uiteindelijk het echte werk opknappen in Libië.” In dat opzicht verschilt Libië weer weinig van Syrië en Irak.