Jarenlang kozen vele oosterlingen dezelfde route om de Utrechtse binnenstad te bereiken. A28 volgen, richting centrum aanhouden, bij de grote T-splitsing linksaf, direct rechts de Waterlinieweg verlaten, onder aan de afrit ter hoogte van stadion Galgenwaard rechtsaf naar het stadscentrum, paar verkeerslichten passeren, stukje Catherijnesingel over en je stond in de binnenstad. Sinds twee maanden is het leven echter niet meer zo eenvoudig.

Eind januari was de eerste keer. Verdraaid, wat duurt dat rode licht lang! En wat gaan er weinig auto’s door groen! Zit de voorste bestuurder wat te dutten -wat vaak gebeurt voor een verkeerslicht- dan is de nettowinst voor de wachtrij drie auto’s! Reageert de eerste chauffeur alert, dan zijn het er vijf. Vervolgens moeten de achterblijvers weer bijna twee minuten wachten. Het lijken er wel zeven, zeker voor wie haast heeft.

Motie
Een groot geel bord vlak bij het verkeerslicht geeft uitsluitsel. ”Verbetering luchtkwaliteit Catherijnesingel. Verkeersdosering richting centrum, www.utrecht.nl/bereikbaar.” De site biedt een korte uitleg en, belangrijker, een telefoonnummer.

Casper van Riet, voorlichter bij de gemeente Utrecht, houdt eind januari nog een slag om de arm over de voortgang van de proef: over enkele dagen vergadert de gemeenteraad over het al dan niet doorgaan ervan. Want VVD en Leefbaar Utrecht (LU) dienden een motie in die onmiddellijke stopzetting eist. Tijdens die vergadering blijkt er geen meerderheid voor het afblazen van de proef te zijn. Ze zal dan ook duren tot eind april en, bij gebleken succes, worden omgezet in een definitieve maatregel.

Van Riet legt, samen met Peter Koolhaas, geduldig uit hoe de gemeente tot de ingreep is gekomen. Koolhaas is adviseur verkeersmanagement van de dienst stadsontwikkeling in Utrecht en kent alle details van het besluit, waarvan hij het technische deel mede verzorgde.

Verplicht
„Het jaarlijks verplicht op te stellen luchtkwaliteitsrapport gaf te zien dat de normen in de stad op twee plaatsen behoorlijk werden overschreden: op de Martin-Luther Kinglaan in Utrecht-West en op het zuidelijk deel van de Catherijnesingel”, zegt Van Riet. Volgens de door het RIVM opgestelde meetmethode, waarbij wind en aantallen auto’s per tijdseenheid belangrijke factoren zijn, was de luchtkwaliteit tussen het Ledig Erf (kruispunt vóór de Catherijnesingel) en het Sterrebos (einde singel, begin Catherijnebaan) onder de maat.

Het slopen van de eeuwenoude huizen die ter plekke dicht aan de weg staan, was geen optie, vond de gemeente. Net zo min als het omzagen van de monumentale bomen die de Catherijnesingel haar schitterende aanblik geven, maar door hun dichte gebladerte ’s zomers de luchtbeweging en -verversing hinderen. „Dus moest er iets gebeuren aan de verkeersintensiteit”, zegt Van Riet.

Aldus geschiedde, door het instellen van een nieuw regime bij de verkeerslichten aan beide zijden van het probleemgedeelte. „Het gaat er vooral om dat verkeer dat tot nu toe vanuit het oosten de stad binnenkwam een andere route zou kiezen om het westelijke stadsdeel te bereiken. In de praktijk bleken veel mensen de route door het centrum te verkiezen boven een omtrekkende beweging via de randweg, waarbij ze via de Europalaan of de Kardinaal de Jongweg het westelijk deel van het centrum bereiken.”

Muurvast
Hoewel lichtkranten anderhalve week tevoren al de informatie gaven, liep het verkeer de eerste paar dagen muurvast. Koolhaas: „De file stond tot de Waterlinieweg.” Rekenprogramma’s gaven exact aan hoeveel ”groen” er mocht worden gegeven om de vereiste prestatie te halen. „De 25 of 30 seconden groen werden gereduceerd tot 10. De cyclustijd van 114 seconden bleef gelijk, al ervaren veel mensen dat anders”, weet Koolhaas.

Complicatie is dat de route Catherijnesingel-Ledig Erf een van de belangrijkste OV-routes is, die grote delen van de dag ’gestoffeerd’ is met de dubbelgelede GVU-bussen die duizenden studenten verplaatsen tussen het Centraal Station en de universiteitswijk Uithof. „Gelukkig bleef echte chaos uit, maar de mensen moesten duidelijk wennen. Al na enkele dagen kozen velen een andere route. Na die paar dagen werkte het middel dus probaat”, zegt Koolhaas. „Zowel de file als de hoeveelheid verkeer op de Catherijnesingel waren behoorlijk geslonken.”

Utrecht heeft last van een zogenaamde ”scheve pendel”. „’s Morgens willen 90.000 mensen de stad in om er te werken, terwijl er slechts 40.000 uitgaan. Werkgelegenheid is fijn, maar heeft duidelijk een keerzijde.” Om de overlast door lange files bij de verkeersdosering (aan beide kanten) tegen te gaan, zijn afgelopen weken extra borden geplaatst die eerder adviseren anders te rijden.

Vensterbanken
„We zoeken naar een evenwicht waarbij de doelstelling van luchtkwaliteit wordt gehaald met zo weinig mogelijk hinder voor iedereen”, zegt Van Riet. Dat de maatregel succes heeft, blijkt volgens beiden uit het feit dat de bewoners van de huizen aan de singel inmiddels „aantoonbaar minder vuil en roet van de vensterbanken poetsen.” De Utrechtse proef is uniek in Europa, zegt Koolhaas. „Voorzover ik kan nagaan tenminste.”