Sportverenigingen en vrijwilligersorganisaties kunnen er al een tijdje gebruik van maken: de gratis VOG. De organisatie meldt zich aan bij screeningsautoriteit Justis van het ministerie van Veiligheid en Justitie, en vervolgens kunnen vrijwilligers met behulp van hun burgerservicenummer (bsn) een VOG aanvragen. Voor kerkgenootschappen zijn er enkele praktische en principiële obstakels voor deelname aan deze regeling.

Daniëlle Woestenberg –secretaris van het orgaan van dertig samenwerkende Nederlandse kerken, het CIO (Interkerkelijk Contact in Overheidszaken)– zet zich in voor een gratis VOG in het kerkelijk jeugdwerk. Bij het CIO zijn naast de Rooms-Katholieke Kerk (RKK) in Nederland en het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) ook diverse protestantse kerken aangesloten, zoals de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), de Hersteld Hervormde Kerk (HHK), de Gereformeerde Gemeenten (GG), de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) en de Remonstrantse Broederschap.

Kan een kerkelijke gemeente –al dan niet gratis– een VOG aanvragen voor gemeente­leden die met jongeren werken?

„Iedere zogeheten natuurlijke persoon kan een VOG aanvragen, zowel op papier als digitaal. Meestal moet hiervoor betaald worden. In beperkte gevallen is deze gratis. Hiervoor zijn door het ministerie van Veiligheid en Justitie enkele voorwaarden gesteld en is er via gratisvog.nl een aanvraagsysteem ingericht. Op dit moment kunnen de kerkgenootschappen niet meedoen in dit systeem.

We zijn als CIO bezig met een pilot voor alle rooms-katholieke parochies. Zij kunnen de VOG gratis aanvragen door hun parochie op te geven in een eigen systeem. Deze aanvraag wordt vervolgens door ons doorgezet naar Justis. Voor protestantse kerkgenootschappen is het wat lastiger te regelen dan voor de rooms-katholieken.”

Waarom?

„Voor het aanvragen van een VOG heb je een e-herkenningmiddel nodig. Om als organisatie een dergelijk middel te verkrijgen, is een nummer van de Kamer van Koophandel nodig. Plaatselijke gemeenten en parochies van kerken hebben dat niet, in verband met de bescherming van de privacy van hun leden.

Daarbij komt dat het vrijwilligersbeleid in iedere lokale protestantse gemeente op eigen wijze wordt georganiseerd. De RKK is hiërarchisch van structuur. Hierdoor is het beleid in de basis overal hetzelfde.

In de toekomst willen we dat het voor kerkgenootschappen mogelijk wordt om ook met e-herkenning te werken, via het RSIN (Rechtspersonen Samenwerkings­verbanden Informatienummer). Dat kan nu nog niet voor een VOG-aanvraag worden gebruikt omdat de ict hiervoor nog niet is ingericht.”

Wanneer kunnen protestantse kerkelijke gemeenten wel een VOG aanvragen voor hun mensen, denkt u?

„Wij maken afspraken met de ministeries van Veiligheid en Justitie en Economische Zaken over e-herkenning. Vervolgens zal de infrastructuur aan overheidszijde aangepast moeten worden. De bestaande regeling voor een gratis VOG voorziet erin dat per 1 januari 2017 alle organisaties die tot de regeling zijn toegelaten, opnieuw moeten aantonen dat ze aan de voorwaarden van de regeling gratis VOG voldoen. Het zou mooi zijn als we dan de zaken ook voor kerken geregeld hebben.”

Hoe staat het ministerie ertegenover?

„Zeer welwillend. Het onderwerp gratis VOG voor kerken is enkele jaren geleden aangezwengeld door CU-Kamerlid Voordewind en sindsdien wil de politiek er iets mee. Ambtelijk krijgen wij vanuit Veiligheid en Justitie alle medewerking.”

Onlangs werd bekend dat staatssecretaris Dijkhoff de verstrekking van de gratis VOG niet gaat uitbreiden.

„Dat ging om een uitbreiding voor vrij­willigers die met ouderen werken. Nu krijgen alleen vrijwilligers die met jongeren en verstandelijk beperkten werken een gratis VOG. De staatssecretaris moet een grens trekken.”

Hoe gaat een VOG-aanvraag voor vrijwilligers in de kerk dadelijk in zijn werk?

„Als e-herkenning tot de mogelijkheden behoort voor kerkgenootschappen, moet de plaatselijke kerkelijke gemeente zich via de website gratisvog.nl bij ons melden. Wij kijken dan of zij haar beleid zodanig geformuleerd heeft dat de kerkleden in aanmerking kunnen komen voor een gratis VOG. Vervolgens zetten we de aanvraag door naar het ministerie. Daar beslissen ze uiteindelijk of het beleid voldoet.

Als de aanvraag is goedgekeurd, kunnen alle aanvragers met hun bsn een VOG aanvragen.”

Zijn er verschillende soorten verklaringen omtrent gedrag?

„Een VOG wordt afgegeven voor een specifieke persoon in een specifieke situatie, bijvoorbeeld voor mensen die met financiën werken of met kwetsbare doelgroepen. Gaat deze persoon ander werk doen, dan moet hij of zij vaak een nieuwe VOG aanvragen. Een VOG wordt vrij snel verstrekt als alles in orde is. Anders volgt er nader onderzoek.

Om een beeld te geven: het is niet zo dat je als clubleider geen VOG krijgt wanneer je bijvoorbeeld een strafblad hebt vanwege diefstal. Je bent dan misschien prima in staat om een club te leiden. Word je echter penningmeester, dan loop je kans geen VOG te krijgen.”

Met een VOG kun je niks voorkomen, zullen critici zeggen.

„Dat bestrijd ik. De VOG is het sluitstuk van je vrijwilligersbeleid. Én het is een signaal naar de buitenwereld: wij nemen jullie en onze kinderen serieus en we nemen hen in bescherming.

Een VOG heeft wel degelijk een afschrikwekkende werking, merken wij als CIO in de contacten met de andere koepels, de NOV (Nederlandse Organisatie Vrijwilligerswerk) en sportkoepel NOC*NSF. Mensen met minder goede bedoelingen melden zich niet als ze weten dat ze een VOG moeten aanvragen. Ze zoeken wellicht naar een plek waar ze gemakkelijker terechtkunnen.”

Een VOG vragen van –bijvoorbeeld– je clubleiders, moet je dat willen in de kerk?

„Ik vind het naïef om te denken: wij hebben dat niet nodig, we vertrouwen onze mensen wel. CIO-voorzitter Deetman, die de commissie leidde die onderzoek deed naar misbruik in de Rooms-Katholieke kerk, vertelde mij dat een van de zaken die hem het meest zijn opgevallen, is dat mensen die je het meest vertrouwt de grootste risicofactor vormen. Misbruik komt overal voor. Niet alleen in de kerken. Maar vooral ook: niet níét in de kerken.”

HGJB

De HGJB (Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond) binnen de Protestantse Kerk vraagt aan alle vrijwilligers voor meerdaagse activiteiten of zij een VOG willen aanvragen. Dat stelt HGJB-communicatieadviseur Hans Alder­liesten desgevraagd. Voor activiteiten van één dag moeten vrijwilligers een gedragscode ondertekenen.

Alderliesten: „Wij willen als jeugdwerkorganisatie graag het goede voorbeeld geven en vragen ook een VOG van al onze eigen medewerkers en bestuursleden. Verder werken we samen met de JOP, de jongerenorganisatie van de Protestantse Kerk, aan materiaal over het onderwerp veilig jeugdwerk.”

De HGJB heeft ook een gedragscode opgesteld voor zijn medewerkers en vrijwilligers. Het ondertekenen hiervan roept geen weerstand op, vertelt Alderliesten. „Ook hebben we geen meldingen gehad van misbruik of verkeerd gedrag tijdens onze meerdaagse activiteiten. Maar het is natuurlijk de vraag of dergelijke gevallen snel bij ons gemeld worden.”

Hersteld Hervormde Kerk

De synode van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft op haar vergadering van juni 2015 het principebesluit genomen om de VOG een plaats in de kerkorde en in de kerk te geven. Verder gaf zij opdracht om hier nader onderzoek naar te doen. Ds. R. W. Mulder uit Leerbroek, scriba van het moderamen van de synode, vertelt dat overwogen wordt om niet alleen jeugdwerkleiders, maar alle kerkelijk werkers –inclusief predikanten– een VOG aan te laten vragen. „Het is nog niet duidelijk hoe dit geregeld moet gaan worden en op welke schaal er uiteindelijk verklaringen zullen worden aangevraagd. Daarbij scheelt het nogal of de VOG voor kerken gratis beschikbaar komt of niet.”

De predikant is zich ervan bewust dat de VOG geen incidenten kan voorkomen. „Daarom wordt ook nagedacht over de invoering van een gedragscode voor een groot aantal werkers in de kerk. We zijn sinds een tijdje betrokken bij het Meldpunt seksueel misbruik in kerkelijke relaties. Via dit platform voeren wij gesprekken over preventie in het kader van seksueel misbruik. Een gedragscode moet mijns inziens hiervan een onderdeel zijn.”

HHJO

Hendrik-Jan van Nieuw Amerongen, senior jeugdwerkadviseur binnen de HHK, laat weten dat de Hersteld Hervormde Jongerenorganisatie (HHJO) geen VOG vraagt van vrijwilligers die assisteren bij de kampen die de HHJO organiseert. „Bij de HHJO worden alle vrijwilligers gescreend via de plaatselijke kerkenraden. Een werkgroeplid faciliteert, maar is geen leider van een jeugdkamp. Bij alle activiteiten is altijd een jeugdwerkadviseur aanwezig.”

Zodra jongeren bij de HHJO aankloppen en melding maken van bijvoorbeeld misbruik verwijst de organisatie hen door naar professionele hulpverlening en het Meldpunt seksueel misbruik in kerkelijke relaties.

www.meldpuntmisbruik.nl

JBGG

Sjaak Jacobse, jeugdwerkadviseur bij de JBGG (Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten), vertelt dat de bond drie jaar geleden is begonnen met het vragen van een VOG aan de ongeveer 300 stafleden en reisleiders van de Koers-vakanties voor jongeren onder de 18 jaar. De verklaringen worden geregistreerd op het kantoor te Woerden.

„Een VOG aanvragen kost geld, bijna 30 euro. Dat bedrag kunnen de vrijwilligers bij ons declareren. Veel mensen doen dat niet, omdat ze vinden dat het er gewoon bij hoort als je een vakantie gaat leiden.

De jeugdbond is voor de vakanties bezig met het thema ”Veilig jeugdwerk”. Al decennia wordt er in de toerusting voor stafleden veel aandacht besteed aan integriteit en het voorkomen van grensoverschrijdend gedrag.

We willen een (onafhankelijk) meldpunt inrichten voor incidenten die mogelijk plaatsvinden tijdens de vakanties. Nu komt het voor dat dergelijke meldingen direct of indirect bij ons binnenkomen. Wij willen op deze manier de drempel om melding te doen nog lager maken. Het meldpunt moet voor de zomer in werking zijn.”

Stafleden krijgen vooraf instructie hoe zij met de jongeren dienen om te gaan. „In ons handboek stellen we onder meer dat een pastoraal gesprek altijd met twee of meer stafleden moet plaatsvinden. Verder zijn we alert op situaties die aangeven dat stafleden na een vakantie nog intensief contact onderhouden met een deelnemer.”

Verklaring omtrent gedrag

Een verklaring omtrent gedrag (VOG) is een verklaring waaruit blijkt dat het gedrag van iemand in het verleden geen bezwaar vormt voor het vervullen van een specifieke taak of functie in de samenleving. Justis, de screeningsautoriteit van het ministerie van Veiligheid en Justitie, screent (rechts)personen die een VOG aanvragen en geeft de VOG’s af.

Een VOG kan worden afgegeven aan zogeheten natuurlijke personen (mensen) en aan rechtspersonen (bedrijven/organisaties). Als iemand een VOG aanvraagt, doet Justis onderzoek naar het justitiële verleden van een natuurlijke persoon of rechtspersoon.

Om een baan te kunnen krijgen, is het in veel gevallen nodig om een VOG te overleggen. Voor sommige beroepen is een VOG zelfs wettelijk verplicht, bijvoorbeeld voor onderwijzers, gastouders en taxichauffeurs.

www.justis.nl