Jezelf kunnen zijn in verpleeghuis De Wijngaard
BOSCH EN DUIN (ND). Christelijk verpleeghuis De Wijngaard richt zich voortaan niet meer alleen op goede medische zorg, maar wil vooral dat de cliënt zich prettig voelt. Daardoor slaapt een bewoner in een rommelig schildersatelier en mag een andere creatieve bewoonster haar hele woongroep voorzien van zelfgehaakte gordijntjes.
In de kamer van Willem Harberts (67) zitten verfspatten op de vloer. Midden in de kamer staat een schildersezel. In de hoek staat een gitaar en aan de wand hangt geluidsapparatuur, die vooral jazz en blues laat horen. Een wastafel ontbreekt. Dit lijkt totaal niet op een doorsneeverpleeghuiskamer. En toch bevindt deze kamer zich in het hart van De Wijngaard in Bosch en Duin.
Het is een illustratie van een meer klantgerichte benadering. De nadruk ligt niet alleen op het geven van goede medische zorg (medicijnen, katheter, injecties), maar vooral ook op: wat vindt de cliënt het prettigst, waardoor voelt hij zich nuttig en gewaardeerd? Het woon-werkatelier in een voormalig kantoorkamertje is een van de resultaten van het onlangs afgeronde proefproject ”Leven in vrijheid en veiligheid”.
Het is elf uur in de morgen, maar Harberts –die ooit hersenletsel opliep– wordt niet wakker gemaakt. Zijn wens is uitslapen. „Vóór de proef zouden we tegen hem hebben gezegd: Dat gaat ’m niet worden. Maar nu bepaalt Willem zelf hoe zijn dag eruitziet”, licht teamleidster Mijnie Schreudering toe. Zij was een van de trekkers van het project, dat in 2014 begon.
Ook over zijn uiterlijk –lang haar, baard– heeft alleen Willem Harberts zeggenschap. Inmiddels ontwaakt zegt hij het leuk te vinden om elke dag te kunnen schilderen. En dat het een beetje een rommeltje mag zijn op zijn kamer. Naar de badkamer gaan, 20 meter verderop, doet hij zelf in zijn rolstoel. Hij rijdt dan langs zijn eigen kunst, die in de gang hangt. Of pingelt wat op de piano, die expres in zijn buurt is neergezet. Juist vanwege deze mensvriendelijke bejegening heeft de geboren Amsterdammer, zelf niet christelijk, voor De Wijngaard gekozen. Schreudering: „Zijn familie ervaart hier een warme sfeer.”
Prettig voelen is niet alleen je eigen levensstijl zo veel mogelijk kunnen voortzetten, maar je ook nuttig voelen. Dat is het geval bij Hennie van Amerongen (96). „Toen ik bijna drie jaar geleden hier kwam na een hersenbloeding, zeiden de doktoren dat ik helemaal niks meer kon.” Inmiddels is ze zover dat ze haar handen weer volop kan gebruiken. Van Amerongen was altijd naaister. In gesprek met haar, zegt teamleidster Schreudering, hebben we een nieuwe bezigheid gevonden: het haken van gordijntjes. Dus binnenkort hangen haar gordijntjes overal op de woongroep Rozemarijn. „Dit gordijn wordt 2,40 meter lang, en ik ben al op 1,80 meter”, toont Van Amerongen trots. „Ik zou het verschrikkelijk vinden om te zitten niksen. Dan word ik ziek”, licht ze toe.
De gehaakte gordijntjes wijken wel af van de uniforme gordijnen elders in De Wijngaard. Maar Schreudering noemt dit een voorbeeld van ”out of the box”-denken, los van protocollen en regels. „Het is kijken vanuit mogelijkheden. We laten hier het idee los dat iets niet kan.”
Als een bewoner zich veilig voelt, leidt dat tot meer vrijheid, meer eigen regie, is de gedachte. Daarin gaat De Wijngaard heel ver, illustreert Mijnie Schreudering. Ze vertelt over een oude vrouw, inmiddels overleden, die haar leven lang gewend was om op de rand van haar bed te slapen. Vanwege een bedhek, tegen het vallen, kon ze daar niet meer liggen. „Daar kreeg ze het Spaans benauwd van, ze sliep daardoor slecht.” Het bedhek ervoer ze als een beperking van haar vrijheid, dus werd besloten dat hek niet meer te gebruiken. „Mogelijke gevaren nam ze voor lief. De overwegingen die leidden tot dit besluit, hadden we wel officieel vastgelegd in een zorgleefplan.”
Uit het project ”Leven in vrijheid en veiligheid”, dat eerst cliënten bevroeg op hun wensen, kwam naar voren dat sommige cliënten meer wilden betekenen voor anderen. Zo gingen onlangs bewoners bij elkaar op ziekenbezoek. En werd de 81-jarige Corrie Willemse vrijwilliger in een andere woongroep. „Ik las voor uit W. G. van de Hulst op de afdeling van mensen met dementie. Dat was echt leuk, in een gemoedelijke sfeer. Sommige bewoners reageerden op mijn verhaal en knikten heftig.” Momenteel kan oud-verloskundige Willemse even niet voorlezen, omdat ze in de lappenmand zit. Daarom zit ze nu te kleuren. „Maar als het weer kan, ga ik graag weer met voorlezen verder.”
Gourmetten
Inmiddels is ook een bewonersoverleg over huis-tuin-en-keukenzaken niet meer weg te denken op deze afdeling. „Mét agenda”, tekent De Wijngaard aan. „En waag het niet die pas kort voor het overleg rond te delen, want dan hebben mensen geen tijd om zich voor te bereiden.”
Deze meer vraaggerichte zorg heeft volgens teamleidster Schreudering nog een voordeel. „Het gevoel van onafhankelijkheid en zinvol bezig kunnen zijn, maakt dat cliënten minder een beroep doen op zorgmedewerkers.”
Al heeft elke vrijheid ook haar grenzen. „Zo wilden de bewoners van de Rozemarijn afgelopen Kerst graag gourmetten. Dat bleek echter niet te gaan, omdat dan alle brandmelders zouden gaan loeien. Toen hebben we in gezamenlijk overleg gekozen voor een Amerikaanse maaltijd. De een nam soep mee of stokbrood, en de ander stoofpeertjes. Zo hadden we toch een heerlijk diner.”
Prettig gevoel op afdeling Rozemarijn
Het streven naar zo min mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen in het verpleeghuis komt van het Landelijk Orgaan Cliëntenraden (LOC). Het LOC dacht daarover na in het kader van de Wet zorg en dwang van de overheid. Verpleeghuis De Wijngaard werd verkozen tot eerste pilotplek. Aan negen cliënten op de somatische afdeling Rozemarijn en aan zestien cliënten (en hun families) op de afdeling voor mensen met dementie werd gevraagd: Wat heb je nodig om je prettig te voelen?
Volgens bestuurder Wim Oving wordt binnen de zorg het denken buiten protocollen als lastig ervaren. „Dat vraagt veel onderling vertrouwen binnen de driehoek bewoner-zorgmedewerker-leidinggevende. Zodat de zorgmedewerker, die toch het dichtste bij de cliënt staat, met oplossingsgerichte ideeën durft te komen.”
Nu het project ”Leven in vrijheid en veiligheid” is afgerond en er draaiboeken klaarliggen, wordt de nieuwe manier van denken en doen over alle overige woongroepen van De Wijngaard uitgerold. „Ook de vier andere christelijke huizen die onder de koepel van Accolade Zorg vallen, doen mee.”
Oving is er wel een beetje verguld mee dat De Wijngaard van het LOC een proefinstelling mocht zijn. „Veel zorginstellingen willen graag van ons leren, zo blijkt. Daarom hebben we een informatief filmpje op onze website staan. Verder organiseren we stageplekken voor mensen die ook zo willen leren denken en werken.”