Die Bijbel kreeg hij van de Marker kerkenraad, omdat zijn eigen exemplaar in de vloed verloren ging. Het godsvertrouwen na zo veel verliezen is wel heel opmerkelijk, vindt Jan Schild, schrijver van vier boeken over Marken. Recent publiceerde hij ”Leven met het water”, waarin hij van zo veel mogelijk bewoners beschrijft hoe het hun een eeuw geleden tijdens de vloed verging.

Schild (72), oud-directeur van een school voor speciaal onderwijs, woont sinds 1973 op het voormalige eiland. Dat ligt nu in het IJsselmeer, veilig achter de Afsluitdijk die mede vanwege de ”Groote Watersnood” werd aangelegd. Voordien kreeg Marken de Zuiderzee elk jaar wel een keer over zich heen. Het water stroomde eenvoudigweg over de dijkjes het eiland op. Als de omroeper met zijn ratel rondging, wisten de eilandbewoners dat ze het hogerop moesten zoeken. Dat kon: de meeste huizen waren op terpen gebouwd en stonden op palen. Rond 1900 was daar overigens verandering in gekomen: die loze ruimte onder het huis kon goed gebruikt worden en dus werden nieuwe huizen op muurtjes gebouwd. Die keuze bleek in 1916 funest: de oude huizen bleven overeind, enkele nieuwere spoelden weg.

Pietertje, Jannetje en Wolmet, de zusjes van Jaap Stooker, behoorden tot de zestien slacht­offers die op 14 januari 1916 op Marken omkwamen. Storm en stroming stuwden de woning van de buren tegen hun eigen huis. Dat kantelde, en daardoor konden de meisjes niet meer vluchten. In de bedstee zijn ze gevonden, hand in hand.

Hun broer Jaap noteerde zijn geloofsverwachting achter in zijn Bijbel, maar praten over die verschrikkelijke gebeurtenis deed hij nooit, weet Jan Schild van een vriend, kleinzoon van Stookers broer Jan. Zoals zo velen zwegen. „Voor mijn boek deed ik een oproep om verhalen met me te delen. Niemand kwam naar me toe. Na de publicatie zeiden kleinkinderen van oude Markers: We hebben nooit geweten wat onze grootouders meemaakten.”

Tijdens een rondleiding rijdt Schild van werf naar werf en wijst bij elke terp vol houten huizen aan welke tijdens de watersnood beschadigd zijn of op de plaats van vernielde woningen zijn neergezet. Niet alles werd herbouwd. „Sommige bewoners van de Moeniswerf durfden er niet meer te wonen. Die kwamen naar het dorp.”

Er verrezen zo’n 25 nieuwe huizen. Schilds eigen woning is er een van. Op de verweerde eerste steen is nog net te lezen dat hij op 30 oktober 1916 is gelegd. Op een peilstok in zijn tuin heeft de schrijver aangegeven hoe hoog het water rees: 2,90 meter boven NAP. „De sloten op Marken zijn ruim 1 meter onder NAP; een verschil van 4 meter.”

Op een huis zit een bordje: 
”Peil watersnood”. Decimeters te laag, dacht Schild toen hij zijn boek schreef. „Maar de bewoner zei dat het daar altijd had gezeten. De enige verklaring die ik kan bedenken, is dat heel Marken de afgelopen eeuw is gedaald. 
Alleen al de dijk verzakt hier 
elk jaar bijna 1 centimeter.”

Op die dijk is goed te zien hoeveel het Markermeer hoger staat dan Marken laag is. Pal achter de waterwering staat het huis waar Lijsje van Riel werd geboren, een van de twee watersnoodbaby’s die door koningin Wilhelmina werden geadopteerd.

In de Kerkbuurt wijst Schild naar de deur van het bedehuis: „De vloer ligt 3 meter boven NAP; het was het enige gebouw op Marken dat –maar net– droog bleef.”

Alle huizen kregen water binnen. „De woningen aan de noordkant van elke buurt vingen de klappen op. Sommige spoelden weg. Veel huizen zijn vernield. Overal dobberde huisraad rond.”

Marken liep in 1931 voor het laatst onder. Een jaar later was de Afsluitdijk dicht.

”Leven met het water” (336 blz.) van Jan Schild is voor € 40 te bestellen via stichtingmooimarken@gmail.com.

serie
Watersnood 1916

Dit is het slot van een vierdelige serie over de watersnood die Nederland 
–met name rond de Zuiderzee– een eeuw geleden teisterde.